Ο αληθινός φασισμός
Το Σεπτέμβριο του 1943 και ενώ η Ιταλία ετοιμάζεται να συνθηκολογήσει, ο βασιλιάς Βίκτορ Εμμανουήλ Γ΄ καθαίρεσε τον Μουσολίνι και ο τελευταίος ανακήρυξε την Ιταλική Κοινωνική Δημοκρατία στην κωμόπολη Σαλό της Βόρειας Ιταλίας. Εξαρτώμενη σε μεγάλο βαθμό από τα γερμανικά ναζιστικά στρατεύματα αναγνωρίστηκε μόνον από τη Γερμανία, την Ιαπωνία και τις συμμαχικές τους χώρες και διαλύθηκε στις 25 Δεκεμβρίου 1945 με την πτώση και τη σύλληψη του Μουσολίνι.
Εμπνεόμενος από το ανολοκλήρωτο έργο του Μαρκήσιου ντε Σαντ «Οι 120 μέρες των Σοδόμων», που γράφτηκε στη φυλακή της Βαστίλης και στο οποίο ο συγγραφέας γράφει για διάφορες πιθανές μορφές σεξουαλικής συμπεριφοράς -βιβλίο που κατηγορήθηκε ως άσεμνο και απαγορεύτηκε ή λογοκρίθηκε- ο Πιέρ Πάολο Παζολίνι γύρισε το 1975 την ταινία «Σαλό ή 120 μέρες στα Σόδομα» (Salo o le 120 giornate di Sodoma) aμεταφέροντας τη δράση στην κωμόπολη όπου ο Μουσολίνι ίδρυσε το βραχύβιο κράτος του. Και μέσα από αυτό ασκεί δριμύτατη κριτική στη θηριωδία του φασισμού και στην βαθιά αρρωστημένη φύση του.
Στο Σαλό, λοιπόν, οι φασιστικές αρχές παίρνουν 9 αγόρια και 9 κορίτσια με σκοπό να ασκήσουν επάνω τους την αρρωστημένη αντίληψη που έχουν για την επιβολή της εξουσίας και την υποταγή των εξουσιαζόμενων. Έτσι ασκούν επάνω τους κάθε λογής σωματική και σεξουαλική διαστροφή με μοναδικό σκοπό να νιώσουν την ηδονή της εξουσίας. «Η ταινία μου σχεδιάζεται ως μια σεξουαλική μεταφορά, η οποία συμβολίζει, με οραματικό τρόπο, τη σχέση μεταξύ εκμεταλλευόμενου και εκμεταλλευτή. Στον σαδισμό και στην πολιτική εξουσίας τα ανθρώπινα όντα γίνονται αντικείμενα. Αυτή η ομοιότητα είναι η ιδεολογική βάση της ταινίας» υποστήριζε ο μεγάλος ιταλός σκηνοθέτης σε αυτήν την τελευταία του ταινία η οποία έκανε την πρώτη της προβολή στις 22 Νοεμβρίου 1975, είκοσι μέρες μετά την άγρια δολοφονία του στις 2 Νοεμβρίου στην Όστια. Μια δολοφονία που ουδέποτε εξιχνιάστηκε αν και ένας 17χρονος ομολόγησε το φόνο, καταδικάστηκε το 1975 αλλά το 2005 απέσυρε την ομολογία του! Μάλιστα όπως δημοσιεύτηκε πριν από μερικές εβδομάδες, ζητήθηκε η αναψηλάφηση της δίκης μετά από νέα στοιχεί που έχουν προσκομιστεί.
Τολμηρή και προκλητική ταινία που φέρνει έντονα τη σφραγίδα του Παζολίνι ο οποίος ποτέ δε δίστασε να μιλήσει έξω από τα δόντια. Άμεση και αιχμηρή καταγγελία του φασισμού και της πολιτικής διαφθοράς σε μια ταινία που όχι μόνο δεν μασάει τα λόγια της αλλά βγάζει τη γλώσσα στην αστική ψευτοηθική. Μια ταινία για ένα καθεστώς που νιώθει πως οι μέρες του είναι μετρημένες και προσπαθεί μέσα σε κάθε λογής θηριωδίες να ικανοποιήσει τη ακόρεστη δίψα του για την εξουσία που νιώθει ότι χάνει.
Η αλήθεια είναι πως η ταινία, εκτός από τη θύελλα αντιδράσεων που ξεσήκωσε όταν προβλήθηκε, είχε δεχτεί και αμφιλεγόμενες κριτικές. Βλέποντας ξανά την ταινία, μετά από 48 χρόνια και μέσα σε ένα διαφορετικό περιβάλλον, πέρα από την έμπνευση του δημιουργού και την ευθεία αντιφασιστική της πρόθεση, μου φάνηκε παρωχημένη. Δεν είμαι βέβαιος εάν το σημερινό κοινό θα μπορέσει να αντέξει την αισθητική της και δεν θα αντιδράσει αρνητικά. Και όχι επειδή είναι τολμηρή και προκλητική αλλά εξαιτίας της υπερβολής και της εμμονής του σκηνοθέτη σε σκηνές που θέλουν γερό στομάχι.
Προσωπικά συστήνω την ταινία σε όλους. Τόσο σε εκείνους που την είχαν δει στο παρελθόν όσο και στους άλλους που θα τη δουν για πρώτη φορά. Με ενδιαφέρουν οι αντιδράσεις και των δύο κατηγοριών του κοινού. Άλλωστε παρωχημένη-ξεπαρωχημένη η ταινία του Πιέρ Πάολο Παζολίνι εξακολουθεί να κατέχει μια σημαντική θέση στον παγκόσμιο κινηματογράφο.
Στράτος Κερσανίδης
Το κείμενο δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα kersanidis.wordpress.com