Σκηνοθέτις ανήσυχη, εκ Τυνησίας ορμώμενη, η Καουτέρ Μπεν Ανιά (Η πεντάμορφη και η αγέλη, Ο άνθρωπος που πούλησε το δέρμα του) έχει δοκιμαστεί σε αρκετά κινηματογραφικά είδη, έχει κάνει ντοκιμαντέρ, έκανε και εξακολουθεί να κάνει μικρού μήκους, έκανε και εξακολουθεί να κάνει τον γύρο του κινηματογραφικού κόσμου, κέρδισε πολλά σημαντικά βραβεία και εξακολουθεί να κερδίζει με τις ταινίες της. Μια εξ αυτών έφτασε μέχρι τις υποψηφιότητες των ξενόγλωσσων Όσκαρ και να που τώρα, με τις Τέσσερις κόρες προβλέπω να κατακτά και αυτό το τρόπαιο.
Η ιστορία που καταγράφει σε αυτό το δημιουργικό ντοκιμαντέρ (επιτομή του είδους) είναι προσωπική, είναι μακροχρόνια, είναι αληθινή, είναι μητριαρχική, είναι συναρπαστική, διαθέτει πολλές ανατροπές και συμβαίνει παράλληλα με την επίσημη ιστορία της χώρας της. Για να την αφηγηθεί με ανάλογο και διαρκές πάθος υπερέβη τα σύνορα του κινηματογραφικού είδους και της φόρμας, υπερέβη εαυτόν και αλλήλους, ξεπέρασε αφηγηματικά εμπόδια και καβατζάρισε σκοπέλους. Κατέγραψε, δε, δημιουργικά ακόμη και την ίδια την διαδικασία και τις μεθόδους υπέρβασής της.
Από τον ευρωπαϊκό φιλελευθερισμό του Μπεν Αλί ως τον «πεφωτισμένο» σκοταδισμό των φανατικών ισλαμιστών και μέχρι τις παρυφές της αραβικής άνοιξης, η Οφλά και οι Τέσσερις κόρες της βίωσαν –και βιώνουν εν μέρει ακόμη– τις δέκα πληγές του φαραώ. Η τελευταία πληγή, της οποίας τα καρφιά εξακολουθούν να ματώνουν, είναι η καθιέρωση και η εξάπλωση της μπούρκας παντυνησιακά σαν να ήτανε μοδάτο φουλάρι της Σανέλ. Η μήτηρ μάτερ-φαμίλιας ξεδιπλώνει την οδύσσειά της κι ανεβαίνει ξανά τον γολγοθά της θέλοντας να ξορκίσει τα κακά δαιμόνια.
Επειδή όμως δεν είναι παρόντα όλα τα πρόσωπα της τιτάνιας αυτής τραγωδίας, η Μπεν Ανιά αναπληρώνει τα κενά με ηθοποιούς ανάλογων προσόντων. Το κεντρικό πρόσωπο έχει δύο εκπροσώπους, σα να πατά σε δυο κόσμους (ζήσης και ανάπλασης, παρόντος/απόντος και παρελθόντος). Το βάρος όλων των απόντων ανδρών που έπαιξαν κομβικούς ρόλους επωμίζεται εξολοκλήρου ο ηθοποιός Ματζ Μαστούρα, σα να πρόκειται να χρεωθεί/απολογηθεί για τα σφάλματα όλου του ανδρικού φύλου. Νομίζω όμως ότι παραείπα πολλά για να σας ανοίξω την όρεξη να ζήσετε εκ του ασφαλούς αυτήν την περιπέτεια.
Είναι πολύ εντυπωσιακό με πόση μαεστρία –και άλλη τόση ευρηματικότητα– κρατάει τις ισορροπίες η σκηνοθέτις, πώς αποστασιοποιείται και πόσο συναρπάζεται κι η ίδια, πώς αφήνει σ’ εμάς τις κρίσεις και τα συμπεράσματα, (σε) ποια παπούτσια φορά (χωρά) της ηρωίδας μάνας και (σε) ποιο κεφαλοπάνι. Τέτοιο δέσιμο και τοιούτο λύσιμο να τρέχουν παράλληλα, δρώντων και ου δι’ απαγγελίας, γέλιο και δάκρυ, πόνος λύπη και στεναγμός, ανεμελιά, πυγμή και επανάκαμψη… και η όλη αναζήτηση και η διαδικασία να είναι ορατό μέρος του τελικού μοντάζ.
Αριστούργημα που πηγάζει από ένα αρρωστούργημα!
Κώστας Καρδερίνης
Το κείμενο δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα kemes.wordpress.com