Στο απόγειο του νεορεαλισμού
Το 1952 ο Βιτόριο Ντε Σίκα, ένας από τους κύριους εκπρόσωπους του ιταλικού νεορεαλισμού, γύρισε την πέμπτη του ταινία «Ουμπέρτο Ντ. - Ό,τι μου αρνήθηκαν οι άνθρωποι» (Umberto D.), μια ματιά στην κατάσταση που υπήρχε στην μεταπολεμική Ιταλία και ενώ η χώρα προσπαθούσε να ορθοποδήσει. Μέσα σε ένα περιβάλλον έντονων κοινωνικών αναταράξεων συναντάμε τον Ουμπέρτο Ντομένικο Φεράρι, έναν συνταξιούχο δημόσιο υπάλληλο που η σύνταξή του δεν φτάνει για να πληρώσει τις υποχρεώσεις του. Η πρώτη γνωριμία μαζί του γίνεται σε μια διαδήλωση συνταξιούχων οι οποίοι ζητούν αξιοπρεπείς συντάξεις για να μπορέσουν να επιβιώσουν. Η διαδήλωση διαλύεται από την αστυνομία και ο Ουμπέρτο αποχωρεί μαζί με τον Φλάικ, το σκυλάκι του που υπεραγαπά. Στην πορεία τον βλέπουμε να τρώει σε συσσίτιο, να ταΐζει κρυφά τον Φλάικ, να προσπαθεί να πουλήσει ένα ρολόι για να ξεπληρώσει τα νοίκια του καθώς η σπιτονοικοκυρά του τον απειλεί με έξωση.
Επιστρέφοντας ανακαλύπτει πως η σπιτονοικοκυρά του νοικιάζει με την ώρα το δωμάτιό του σε ζευγαράκια. Μοναδικός του σύμμαχος στην πανσιόν είναι η νεαρή υπηρέτρια, η Μαρία, η οποία του εξομολογείται πως είναι τριών μηνών έγκυος αλλά δεν ξέρει με ποιον από τους δύο εραστές της. Μέσα στην απελπισία του ο Ουμπέρτο αποφασίζει να κάνει τον άρρωστο για να χορτάσει την πείνα του στο νοσοκομείο. Όταν επιστρέφει μαθαίνει πως ο Φλάικ χάθηκε και τον αναζητά για τον βρει τελικά ζωντανό στα δημοτικά κρεματόρια για αδέσποτα. Και ενώ η σπιτονοικοκυρά τον απειλεί και η σύνταξη δεν φτάνει ούτε για να τραφεί, ο Ουμπέρτο απλώνει το χέρι να ζητιανέψει. Όμως η υπερηφάνεια δεν τον αφήνει και σκέφτεται να αυτοκτονήσει. Αναζητώντας κάπου να αφήσει τον Φλάικ μετά το θάνατό του, ο Ουμπέρτο θα παραμείνει ζωντανός χάρις στον ένστικτο επιβίωσης που του εμφυσά ο αγαπημένος του σκύλος.
Όπως σε όλες οι ταινίες του νεορεαλισμού έτσι και στο «Ουμπέρτο Ντ.» κυριαρχεί η κοινωνική ματιά. Ο Βιτόριο Ντε Σίκα ανατέμνει την ιταλική κοινωνία, τον αγώνα των ανθρώπων για μια θέση στον ήλιο. Η προσέγγισή του επάνω στη δραματική κοινωνική κατάσταση της μεταπολεμικής Ιταλίας είναι καθαρά ανθρωπιστική, δίνοντας ανάγλυφη την πραγματικότητα της εποχής. Με τη χρήση φυσικού ντεκόρ -βασικό στοιχείο του νεορεαλισμού- ο σκηνοθέτης αφηγείται μια σπαρακτική ιστορία με μια ταινία που θεωρείται από τα αριστουργήματα του συγκεκριμένου καλλιτεχνικού ρεύματος αλλά και του παγκόσμιου κινηματογράφου. Όταν αναφερόμαστε στον κινηματογράφο της πραγματικότητας, κοντά στο ντοκιμαντέρ θα πρέπει να τοποθετήσουμε και τις ταινίες του νεορεαλισμού οι οποίες, τολμώ να πω, με μια δόση αυθαιρεσίας, ότι μοιάζουν με δραματοποιημένα ντοκιμαντέρ. Γιατί είναι βγαλμένες από την πραγματικότητα χωρίς καμία προσπάθεια μεγαλοποίησης του δράματος, ούτε πρόσθετες σεναριακές παρεμβάσεις που να εκβιάζουν το συναίσθημα. Αληθινές ιστορίες, βιωμένες καταστάσεις της καθημερινότητας, όπως ακριβώς συμβαίνει στο «Ουμπέρτο Ντ.», την τρυφερή κι ανθρώπινη αυτή ταινία για μια σκληρή κι απάνθρωπη κοινωνική συνθήκη.
Στράτος Κερσανίδης
Το κείμενο δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα kersanidis.wordpress.com