Ένας… λαϊκός ήρωας
Μια ταινία που σκηνοθέτησε Ιρανός, βασισμένη σε αληθινά γεγονότα που συνέβησαν στο Ιράν η οποία όμως δεν θα μπορούσε να γυριστεί εντός των συνόρων της Ισλαμικής Δημοκρατίας. Κι αυτό επειδή πραγματεύεται ένα θέμα-ταμπού το οποίο, σύμφωνα με τη νομοθεσία της χώρας, δεν μπορεί να αποτελέσει θέμα για μια κινηματογραφική ταινία. Πρόκειται για την πορνεία η οποία υπάρχει παρά τους αυστηρούς νόμους και τους ελέγχους της αστυνομίας ηθών. Αυτής που ευθύνεται για το θάνατο της 22χρονης Μαχσά Αμινί η οποία πέθανε μέσα στο αστυνομικό τμήμα και το τραγικό αυτό γεγονός πυροδότησε κύμα διαδηλώσεων στη χώρα με αίτημα την κατάργηση της μαντήλας, που όμως επεκτάθηκε και σε άλλα ζητήματα που αφορούν τις δημοκρατικές ελευθερίες στο Ιράν. Σε αυτή, λοιπόν, τη συγκυρία που η κρατική καταστολή έχει αυξηθεί καθώς οι αντιδράσεις συνεχίζονται και το καθεστώς των μουλάδων δείχνει τα δόντια του φτάνοντας μέχρι και καταδίκες σε θάνατο, προβάλλεται η ταινία «Ιερή αράχνη» (Holy spider) του Αλί Αμπάσι. Το θέμα της βέβαια δεν έχει σχέση με τα όσα συνέβησαν και συμβαίνουν τους τελευταίους μήνες στο Ιράν αλλά είναι ενδεικτικό μιας νοοτροπίας που διαχέεται στα λαϊκά στρώματα της ιρανικής κοινωνίας και δυσκολεύει την όποια προσπάθεια εκσυγχρονισμού και εκδημοκρατισμού.
Να πούμε πρώτα πως ο σκηνοθέτης δεν ζει πια στο Ιράν, η ταινία είναι δανέζικης παραγωγής και αποτελεί την επίσημη πρόταση της Δανίας για τα Όσκαρ. Τα γυρίσματα, όπως καταλαβαίνετε δεν μπορούσαν να πραγματοποιηθούν στο Ιράν οπότε οι παραγωγοί επέλεξαν να τα κάνουν στην Ιορδανία.
Τα γεγονότα στα οποία βασίστηκε το σενάριο συνέβησαν στις αρχές της δεκαετίας του 2000 στην πόλη Μασχάντ, 850 χιλιόμετρα ανατολικά της Τεχαράνης με πληθυσμό περί τα 2,5 εκατομμύρια κατοίκους. Το Μασχάντ θεωρείται η «ιερότερη» πόλη του Ιράν και μια από τις σπουδαίες «ιερές» πόλεις του ισλαμικού κόσμου. Από μια τέτοια πόλη πρέπει να ξεριζωθεί η αμαρτία και γι’ αυτό απαιτούνται δραστικά μέτρα. Έτσι σκέφτηκε ο Σαϊντ ένας οικογενειάρχης με τρία παιδιά και ανέλαβε να «καθαρίσει» την πόλη από τις πόρνες. Σε διάστημα ενός χρόνου περίπου σκότωσε 16 ιερόδουλες και θα σκότωνε ακόμη περισσότερες εάν μια γυναίκα δημοσιογράφος, δεν κατάφερνε να τον ανακαλύψει. Η Αρέζου Ραχίμι με τη βοήθεια ενός συναδέλφου της, του Σαρίφι, ανέλαβε να ακολουθήσει τα ίχνη του διαβόητου κατά συρροή δολοφόνου και να κάνει αυτό που δεν έκανε η αστυνομία. Πλησιάζοντας όμως όλο και πιο κοντά του και βάζοντας σε κίνδυνο την ίδια της τη ζωή, η Ραχίμι θα βρεθεί αντιμέτωπη με τη βαθιά ριζωμένη πατριαρχία και εκείνους τους μηχανισμούς που υποτιμούν τις γυναίκες και τις θεωρούν ως πηγή του κακού. Οι ιερόδουλες είναι αμαρτωλές για τον Σαϊντ, η Ραχίμι θεωρείται «εύκολη» για τον αστυνομικό. Κι έτσι όταν ο δολοφόνος θα οδηγηθεί ενώπιον της δικαιοσύνης θα δημιουργηθεί ένα ολόκληρο κύμα συμπαράστασης προς το πρόσωπό του καθώς θεωρείται πως ό,τι έκανε το έκανε για να προστατεύσει την κοινωνία, τα χρηστά της ήθη και την πίστη από τις αμαρτωλές. Έγινε κάτι σαν λαϊκός ήρωας, τόσο που η Ραχίμι άρχισε να αμφιβάλει για το εάν τελικά θα καταδικαστεί!
Πρόκειται για μια καθηλωτική ταινία η οποία πραγματεύεται ένα μεγάλο θέμα. Με αρκετές σκληρές σκηνές εξελίσσεται σε ένα αγωνιώδες θρίλερ με στοιχεία νουάρ, με τη νεαρή δημοσιογράφο στο ρόλο του μοναχικού ντετέκτιβ.
Ο Αλί Αμπάσι αφηγείται με υποδειγματικό τρόπο τα γεγονότα και υπηρετεί με συνέπεια το στόχο του, που είναι η καταγγελία της πατριαρχίας. Επιχειρεί επίσης μια προσέγγιση του δικαστικού συστήματος και των παρεμβάσεων που γίνονται ή επιχειρούνται από διάφορους παράγοντες.
Η Ραχίμι αντιπροσωπεύει εκείνες τις γυναίκες που αγωνίζονται να κερδίσουν την κοινωνική θέση που τους ανήκει. Κάτι που απαιτεί πολλαπλάσια προσπάθεια από εκείνη που χρειάζεται ένας άνδρας. Έτσι βλέπουμε πως έχει φύγει από την Τεχεράνη επειδή την παρενόχλησε ο αρχισυντάκτης της, πως ο αστυνομικός την αμφισβητεί και την παρενοχλεί, πως δυσκολεύεται να πείσει τους γύρω της για τις απόψεις της. Ακόμη και η αντιμετώπισή της στο ξενοδοχείο όταν φτάνει στην Μασχάντ είναι, τουλάχιστον, ταπεινωτική. Και τέλος, ακόμη κι αυτή η ίδια, αμφιβάλει μέχρι την τελευταία στιγμή για το εάν η δικαιοσύνη θα πράξει το χρέος της. Αποκαλύπτεται έτσι ένα λαβυρινθώδες και πολύ γερά υφασμένο πλέγμα μισογυνισμού, βασισμένο στις πατριαρχικές δομές που είναι βαθιά ριζωμένες στο σώμα της κοινωνίας.
Είδα την ταινία με κομμένη την ανάσα και ένιωσα συγκλονισμένος. Μετά το τέλος της οι σκέψεις μου βρέθηκαν κοντά στις γυναίκες του Ιράν και σε όλες τις γυναίκες θύματα της πατριαρχίας σε ολόκληρο τον κόσμο.
Ο σκηνοθέτης Αλί Αμπάσι με δήλωσή του εξηγεί πως αποφάσισε να κάνει αυτήν την ταινία:
«Η “Ιερή Αράχνη” είναι μια ταινία για την άνοδο και την πτώση ενός από τους πιο διαβόητους κατά συρροή δολοφόνους του Ιράν: του Σαΐντ Χανάι. Σε ευρύτερο πλαίσιο, είναι μια κριτική της ιρανικής κοινωνίας, καθώς ο δολοφόνος είναι ένας πολύ θρησκευόμενος άνθρωπος και σεβαστός πολίτης. Ζούσα ακόμα στο Ιράν στις αρχές της δεκαετίας του 2000 όταν ο Χανάι σκότωνε ιερόδουλες στην ιερή πόλη Μασχάντ. Κατάφερε να σκοτώσει 16 γυναίκες πριν συλληφθεί και δικαστεί. Σε έναν κανονικό κόσμο δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ένας άνθρωπος που είχε σκοτώσει 16 ανθρώπους θεωρείται ένοχος. Εδώ όμως ήταν διαφορετικά: μια μερίδα του κοινού και τα συντηρητικά μέσα ενημέρωσης άρχισαν να τον θεωρούν και να τον παρουσιάζουν ως ήρωα. Υποστήριζαν ότι έπρεπε απλώς να εκπληρώσει το θρησκευτικό καθήκον του να καθαρίσει τους δρόμους της πόλης σκοτώνοντας αυτές τις «βρώμικες» γυναίκες. Και τότε σκέφτηκα να κάνω αυτή την ταινία».
Στράτος Κερσανίδης
Το κείμενο δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα kersanidis.wordpress.com