Από την πρώτη της μέρα στο σχολείο, η μικρή Νορά αντιλαμβάνεται πως ο αδελφός της, Αμπέλ, πέφτει καθημερινά θύμα άγριου εκφοβισμού. Αν κι επιθυμεί να τον βοηθήσει όσο μπορεί, εκείνος τη συμβουλεύει μόνιμα να μείνει σιωπηλή. Ως πότε;
Κάπου στα μέσα της δεκαετίας του ’80, η ΕΡΤ πρόβαλλε τη σειρά «Μικροί Μεγάλοι». Επρόκειτο για αυτοτελείς δραματοποιημένες ιστορίες, οι οποίες με επίκεντρο τις οικογενειακές σχέσεις καταπιάνονταν με θέματα συμπεριφοράς γονιών και παιδιών, εξετάζοντάς τα υπό πρίσμα «παιδαγωγικό». Μετά το τέλος κάθε επεισοδίου, ακολουθούσε στρογγυλή συζήτηση επί του εκάστοτε θέματος, με συντονιστή τον πρωταγωνιστή της σειράς, Θανάση Παπαγεωργίου. Τούτη η «Αυλή του Σχολείου» θα ήταν ταμάμ για την εν λόγω εκπομπή. Από την άλλη, ως προϊόν κινηματογραφικής διανομής, πάσχει χαρακτηριστικά.
Το σκηνοθετικό ντεμπούτο της Βελγίδας Λορά Βαντέλ στα χαρτιά υπόσχεται ένα ωμό ξεσκέπασμα των μεθόδων εκφοβισμού στο σχολικό περιβάλλον και την επίδραση που έχουν οι τακτικές αυτές στα θύματά τους. Για να το πετύχει πιο άμεσα, κρατά σχεδόν σταθερά την κάμερα στο ύψος της μικρής πρωταγωνίστριάς της (σε mood «Ο Γιος του Σαούλ» φεστιβαλικής μανιέρας…), απομονώνοντάς την σχεδόν ολοκληρωτικά από το υπόλοιπο περιβάλλον. Η Νορά, ως γνήσιο «πρωτάκι», δυσκολεύεται να προσαρμοστεί στην καθημερινή σχολική ρουτίνα, αναζητώντας με επιμονή τη συντροφιά του μεγαλύτερού της αδελφού. Η συνειδητοποίηση από μέρους της πως ο Αμπέλ αποτελεί στόχο βασανιστηρίων από τους συμμαθητές του, τη φέρνει σε δύσκολη θέση. Από τη μία θέλει να βοηθήσει, από την άλλη δεν επιθυμεί να προδώσει την υπόσχεσή της, να κρατήσει το στόμα της κλειστό για όλα όσα βλέπει να του συμβαίνουν.
Η εχθρότητα ενός φαινομενικά αθώου κόσμου παρουσιάζεται από την Βαντέλ με κώδικες που παραπέμπουν σε ταινία φυλακής. Συμμορίες, σιωπηλοί μάρτυρες, βουβά θύματα, αδυναμία φυγής απ’ τον μόνιμο εγκλεισμό. Κοντά σ’ αυτά παίρνουν θέση και τα ηθικά διλήμματα, που κάνουν την Νορά να μοιάζει επίσης με «φυλακισμένη», σε μια κατάσταση πολύ δύσκολα διαχειρίσιμη για επτάχρονο κοριτσάκι. Εισάγοντας με τη μία τον θεατή στο επιδιωκόμενο κλίμα και ακολουθώντας μια ντοκιμενταρίστικου τύπου αφήγηση, η οποία προσεγγίζει το cinema vérité, η πρωτοεμφανιζόμενη auteur μοιάζει (ατυχώς) να εξαντλεί το θέμα της στο πρώτο κιόλας δεκάλεπτο! Αυτό που έρχεται στη συνέχεια είναι μια μόνιμη επανάληψη των ίδιων καταστάσεων (bullying, κουδούνι για μάθημα, άφιξη μπαμπά στο σχόλασμα και φτου κι απ’ την αρχή), καθώς η ταινία αγκομαχά να ξεπεράσει τα (μόλις) εξήντα λεπτά διάρκειας, λες και ο βασικός της στόχος ήταν να… μετρήσει για μεγάλου μήκους.
Το αναμάσημα των ίδιων στιγμιοτύπων από την αυλή, αλλά και από την τάξη του σχολείου, ουδόλως συνεισφέρει στην ψυχολογική διάσταση του θέματος, δίνοντας στο φιλμ ένα μοτίβο που παραπέμπει σε διατριβή. Το «κόλπο» της σχεδόν πλήρους απουσίας των ενηλίκων από τα τεκταινόμενα, οδηγεί ενίοτε σε καταστάσεις που ελάχιστα πείθουν ως κομμάτι ταινίας που φλερτάρει με το vérité. Αδυνατώ να πιστέψω πως ουδέποτε υπάρχει επίβλεψη από δασκάλους στις αυλές των σχολείων, όπως και απουσία υποψίας (έστω) για το τι «παίζει» κατά τη διάρκεια των διαλειμμάτων. Οι ελάχιστες κουβέντες του μπαμπά μηδαμινή ουσία έχουν, με το εξίσου εξωφρενικό πως το bullying εκλαμβάνεται ως δεδομένο και όχι ως γεγονός άξιο ανάλυσης. Η τροπή, μάλιστα, που παίρνει το στόρι λίγο πριν το φινάλε, δεν έχει να ζηλέψει και πολλά από έκθεση κοινωνικού προβληματισμού… μαθητή του Δημοτικού, καθώς η ευκολία του είναι παροιμιώδης. Το ίδιο και η ανεπάρκειά του.
ΕΙΝΑΙ ΓΙΑ ΜΕΝΑ;
Εάν πλάι στο προαναφερθέν στο κείμενο «Μικροί Μεγάλοι» προσθέσετε και το ίδιας λογικής «Μια Ταινία, Μια Συζήτηση», έχετε επακριβώς χαράξει το περίγραμμα της «Αυλής του Σχολείου». Σύγχρονης σχολής art-house δράμα με ελλειμματικό σενάριο, ανύπαρκτη αφήγηση και χρήσιμα συμπεράσματα που… δεν συμπεραίνουν τίποτα. Πειστικότατα και άκρως εκφραστικά τα δύο παιδάκια στους ρόλους τους, όμως, εκεί σταματούν τα προτερήματα του φιλμ. Πιθανότατα, σε εκπαιδευτικού τύπου προβολές εντός σχολικών αιθουσών (βολεύει και η διάρκεια), να λειτουργούσε καλύτερα. Σε κινηματογραφική αίθουσα, το κουδούνι χτυπά στο πεντάλεπτο!
Νίκος Παλάτος
Το κείμενο δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα freecinema.gr