Ο βραζιλιάνικος κινηματογράφος, στο σύνολό του, παραμένει πάντα στην εμπροσθοφυλακή της κινηματογραφική παραγωγής των χωρών της Λατινικής Αμερικής, με τον Γκλάουμπερ Ρόσα επικεφαλής μιας κίνησης που αναπτύχθηκε στη Βραζιλία στη διάρκεια της δεκαετίας του ’60 και που εξέπληξε τον παγκόσμιο χώρο του κινηματογράφου με την τόλμη, την πρωτοτυπία και τις προοδευτικές, επαναστατικές θέσεις του.
«Ο κόσμος σε μια έκσταση» ή «Η γη σε έκσταση» (Terra em transe, 1967), το δεύτερο στην πραγματικότητα σκέλος μιας τριλογίας του Ρόσα –οι άλλες δυο είναι «Μαύρος θεός, λευκός διάβολος» και «Αντόνιο ντας Μόρτες»– είναι ίσως και η πιο πολιτική από τις τρεις ταινίες του εξαιρετικού αυτού σκηνοθέτη.
Εδώ ο Ρόσα εγκαταλείπει το «σερτάο» και τους «καγκασέιρο» για να στρέψει το ενδιαφέρον του στην πόλη και τα πολιτικά κόμματα. Μόνο που, τη φορά αυτή, ο Ρόσα τοποθετεί την ιστορία σε μια φανταστική χώρα, το Ελντοράντο, για να αποφύγει τη λογοκρισία σε μια υπό δικτατορικό τότε καθεστώς Βραζιλία – όπως είναι γνωστό, τον Μάρτιο του 1964 ένα στρατιωτικό πραξικόπημα είχε ανατρέψει τον αριστερό πρόεδρο της χώρας Γκούλαρτ και εγκαθιδρύσει μια στρατιωτική δικτατορία που κυβέρνησε τη χώρα για δυο περίπου δεκαετίες.
Όταν η ταινία αρχίζει, ο ήρωας είναι ετοιμοθάνατος. Στα «φλας-μπακ» που ακολουθούν βλέπουμε να εκτυλίσσεται μπροστά μας η ζωή του, με τρόπο ώστε και ο ίδιος να αποκτά συνείδηση της θέσης του και των προβλημάτων που αντιμετωπίζει. Ξεκινώντας από έμπιστος ενός μυστικιστή αρχηγού της δεξιάς, για να στραφεί, απογοητευμένος, προς τον κομμουνισμό, ο ήρωας βλέπει πως σε όλες τις περιπτώσεις ήταν θύμα μιας ιεραρχίας και πιστό ανδρείκελο ανωτέρων του.
Εκείνο που του έλειπε ήταν η επαφή με τον αγροτικό λαό, η αυταπάρνηση της διανοουμενίστικης καταγωγής του, η στροφή προς τις πραγματικές πηγές και τις ρίζες που αποτελούν τη βάση και τον κορμό της χώρας του. Το ίδιο δράμα, που παρακολουθήσαμε νωρίτερα να εκτυλίσσεται στην ταινία του «Μαύρος θεός, λευκός διάβολος», εκτυλίσσεται και στις μεγάλες πόλεις. Ο ήρωας της «Γης σε έκταση» καταλαβαίνει, κάπως αργά, πού βρίσκεται η θέση του.
Κάνοντας μια κριτική των κομμάτων της χώρας του, καθώς και της διαφθοράς που κυριαρχούσε σε όλα τα επίπεδα, ο Ρόσα προσπαθεί να μας παρουσιάσει το σχίσμα που υπήρχε στα προοδευτικά κόμματα της Λατινικής Αμερικής, αλλά και να δείξει τις κατευθύνσεις στις οποίες βρίσκονταν οι λύσεις και η πλήρης απελευθέρωσή τους από την εκμετάλλευση, τη φτώχεια, τη διαφθορά και γενικότερα τα πλοκάμια του ιμπεριαλισμού.
Με τον Ρόσα, τη φορά αυτή να παραμερίζει την όποια παραδοσιακή αφήγηση και να στρέφεται στα διδάγματα του Ντοβζένκο και του Αϊζενστάιν για να αναπτύξει την πλοκή του και να φτιάξει μια συναρπαστική ταινία, όπου τα γεγονότα και οι πρωταγωνιστές αντιμετωπίζονται μέσα από σύμβολα και ποίηση, με μια αποστασιοποιημένη, μπρεχτική θα έλεγα, ματιά. Ταινία που με τις πρόσφατες πολιτικές εξελίξεις στη χώρα του αποκτά εκπληκτική επικαιρότητα.
Νίνος Φένεκ Μικελίδης
Το κείμενο δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα enetpress.gr