Η ανιδιοτέλεια των ανθρώπων που θαρρείς ότι έχουν καρπίσει από τη γη
Ποζάροντας για τη γαμήλια φωτογραφία, ο Μα και η Γκουιγίνγκ κρατούν αμήχανα απόσταση μεταξύ τους και κοιτάζουν σε αντίθετες κατευθύνσεις. Αυτός ο γάμος είναι απόφαση των συγγενών τους: ο Μα είναι ο τέταρτος, ο μικρότερος αδελφός, παραμελημένος από την οικογένειά του ενώ η αμίλητη Γκουιγίνγκ με την έκφραση του δαρμένου σκυλιού, χτυπημένη και τραμπουκισμένη από τη δική της οικογένεια, κουτσαίνει, έχει μόνιμο τρέμουλο στο ένα χέρι και δεν συγκρατεί τα ούρα της. Δεν είναι ο σκοπός της αναπαραγωγής δεδομένου ότι η γυναίκα δεν μπορεί πια να τεκνοποιήσει: είναι μια καλυμμένη περιθωριοποίηση κι απομόνωση δύο μεσήλικων, μοναχικών ανθρώπων που κανένας δεν νοιάζεται πως θα συμβιώσουν και σε κανέναν δεν πρόκειται να λείψουν.
Βλέποντας τον Μα να συμπεριφέρεται στον γάιδαρό του διαφορετικά από τους συγχωριανούς, να τον φροντίζει με στοργή, η Γκουιγίνγκ φοβάται λιγότερο τον γάμο. Ο γάιδαρος, το τρίτο ισότιμο μέλος της οικογένειάς τους, κουβαλάει αγόγγυστα βαριά φορτία, σέρνει το άροτρο, κουβαλάει τη γυναίκα στις μεγάλες αποστάσεις, χορταίνει όχι μόνο με την τροφή που του παρέχουν, επιπλέον με την αγάπη τους- το ζώο θυμάται και ανταποδίδει την αγάπη. Όταν αρχίζει η κατεδάφιση του σπιτιού τους κι ο κρατικός υπάλληλος αρνείται να καθυστερήσει τρεις μέρες ώστε να προλάβουν τα χελιδόνια να γεννήσουν στη φωλιά τους, ο Μα τρέχει να τη σώσει και να την αποθέσει στη γη. Είναι δύο άνθρωποι που δεν έχουν χάσει την ταπεινότητα και την καλοσύνη τους, θαρρείς ότι αισθάνονται σαν να’ χουν καρπίσει από τη γη. Τι τους διαφοροποιεί απ’ όλους σχεδόν τούς συγχωριανούς τους που και εκείνοι δουλεύουν τη γη, ζουν απ’ αυτήν; Όταν η Γκουιγίνγκ λέει στον Μα να μην φάει τη μπουκιά που’ χει πέσει στο χώμα, εκείνος απαντά, θέλοντας να μεταδώσει τη γνώση του κι όχι να την επιβάλει, ότι το χώμα γεννάει την τροφή μας, προσφέρει ζωή, ότι η γη δεν κάνει διακρίσεις σε φτωχούς και πλούσιους προσφέροντας τροφή σε όλους, και η γυναίκα γίνεται κοινωνός της σύνδεσής του με τη γη. Αργότερα, μια μητέρα αρπάζει από το χέρι τον μικρό της γιο ώστε να τον αποτρέψει να φάει το πεσμένο στο χώμα φαγητό του. Η βαθιά σχέση που αναπτύσσεται ανάμεσα στο ζευγάρι προκαλεί τη ζήλια των άλλων γυναικών πριν καταφύγουν ξανά στην περιφρόνηση, και την ειρωνεία των άλλων αντρών- δεν στιγματίζουν πολλές κοινωνίες αντιδρώντας στο διαφορετικό; Ο Μα θα προσφέρει το αίμα του στον μεγαλοϊδιοκτήτη του χωριού που νοσεί σοβαρά, όντας ο μόνος εκεί που έχει ίδια ομάδα αίματος μ’ αυτόν που χρωστάει λεφτά στους αγρότες και κερδοσκοπεί σε βάρος τους. Γιατί, προσφέρει ανιδιοτελώς έχοντας χαραγμένη μέσα του, όχι μόνο την ανθρώπινη γνώση χιλιετιών καλλιέργειας της γης με τα χέρια, τα ζώα και τα χειροποίητα εργαλεία, κυρίως τη μνήμη μιας αξεδιάλυτης σχέσης του ανθρώπου με τη γη.
Γύρω τους, το κράτος γκρεμίζει τα παλιά σπίτια του χωριού και χτίζει καινούρια, η τιμή της γης ανεβαίνει, το χρήμα κινείται, ορισμένοι κερδοσκοπούν. Ο Μα αναγκάζεται ν’ αλλάζει σπίτια αλλά είναι μάλλον ο μόνος που δεν θέλει να εγκαταλείψει το φτωχικό, ανεμοδαρμένο και περικυκλωμένο από αμμόλοφους χωριό τους ώστε να μείνει σε νεόχτιστο διαμέρισμα στην πόλη, στο πλαίσιο του κυβερνητικού προγράμματος καταπολέμησης της φτώχειας στην ύπαιθρο. Που να αφήσει τον γάιδαρό του, πως να απομακρυνθεί από τη γη, πως να ζήσει στην πόλη; Καθοδηγείται από τη βεβαιότητα της απώλειας (όχι τον φόβο) της ταυτότητάς του, της ψυχής του καθώς ζουν με την Γκουιγίνγκ μόνο με όσα έχουν πραγματικά ανάγκη. Τον βλέπουμε να χτίζει ένα ολόκληρο σπίτι στο χωριό χρησιμοποιώντας φυσικά υλικά, με τη συνδρομή της γυναίκας και του ζώου. Τους βλέπουμε να σπέρνουν, να θερίζουν, να αποθηκεύουν, να εργάζονται σκληρά αλλά όχι καταναγκασμένα, σωματικά κουρασμένοι αλλά όχι ψυχικά εξουθενωμένοι. Όταν αποκτά τα απαραίτητα χρήματα, τον βλέπουμε να επιστρέφει την αξία των δώρων που τους έχει κάνει ο γιος του μεγαλοϊδιοκτήτη και ο Μα τα θεωρούσε ως δανεικά, όχι μόνο γιατί είναι φυσικό να σώζεις έναν άνθρωπο χωρίς ανταλλάγματα, επιπλέον πως θα μπορούσε να τα δεχτεί αφού η η καρδιά του άλλου δεν είναι αγνή; (οι σκηνές της αιμοληψίας με την παρουσία αυτού του πλούσιου γόνου, φέρνουν στον νου μας την εκμετάλλευση των αγελάδων που αρμέγονται σχεδόν καθημερινά για το κερδοφόρο εμπορικά γάλα τους). Η λήψη δώρου από έναν άνθρωπο εθελοτυφλώντας στα κίνητρά του, εθελοτυφλώντας στη στάση ζωής του, πιστεύοντας ότι μας το οφείλει λόγω κάποιου καλού που τού έχουμε κάνει, δημιουργούν σχέσεις εξάρτησης κι εξουσίας- σχέσεις τόσο ξένες, άγνωστες στον προσωπικό κόσμο του Μα.
Η Γκουιγίνγκ βρέχει το κρεβάτι τους όμως ο Μα δεν δυσανασχετεί. Αυτό το περιφρονημένο ζευγάρι έρχεται κοντά τόσο φυσικά, σαν να φυτρώνει ένας σπόρος στο κοινό έδαφος της συνύπαρξής τους. Είναι συγκινητική η άνθιση της αγάπης ανάμεσά τους, οι καθημερινές στιγμές που βιώνουν, είναι συγκινητική η άνθιση της Γκουιγίνγκ που αρχίζει να μιλάει και να χαμογελάει, θεραπευμένη από την αγάπη που σημαίνει μοίρασμα, έγνοια, αλληλοσεβασμό, δεν σημαίνει ιδιοκτησία της γης, ανθρώπων ή ιδεών, δεν σημαίνει επιθυμία ν’ αλλάξεις τον άλλον, δεν σημαίνει διαφυγή από τη μοναξιά. Και, σαν τους παλιότερους ανθρώπους στις σπηλιές που, παράλληλα με την ανάγκη εξεύρεσης τροφής, ένιωθαν την ανάγκη να ζωγραφίζουν τοιχογραφίες, έτσι κι αυτοί οι δύο σύντροφοι φτιάχνουν όμορφα αντικείμενα, όχι για χρηστικούς σκοπούς παρά σαν απόρροια της ευφορίας τους, της διοχέτευσης της δημιουργικότητάς τους σε νέους τρόπους έκφρασης.
Διεισδύει μέσα μας η τρυφερότητα βλέποντας τη σύνδεση του ανθρώπου με τη φύση, το αβίαστο ανθρώπινο πλησίασμα, το χτίσιμο του δικού τους προσωπικού κόσμου μέσα στον κόσμο όπου ζουν- δεν είναι η μοναχικότητα μια ενστικτώδης προφύλαξη κι απόρριψη των κυρίαρχων ιδεών και ηθών μιας κοινωνίας που δεν είναι ανθρωποκεντρική;- τη διαδοχή των εποχών, νιώθοντας το πέρασμα του χρόνου. Μέσα από τους αργούς ρυθμούς, θαρρείς συλλαμβάνοντας τους ρυθμούς της αθέατης ζωής της φύσης, τους απαλούς τόνους του κίτρινου και το βάθεμα του πεδίου, αισθανόμαστε σαν να διαλογιζόμαστε ενώ με τα λίγα γκρο πλάνα, οι ήρωες αποκτούν οικουμενικότητα και διαχρονικότητα. Οι μόνες μας αντιρρήσεις αφορούν τη διάρκεια της ταινίας καθώς από ένα σημείο και μετά παύουν να προστίθενται ουσιαστικά δραματουργικά γεγονότα, και μια υφέρπουσα ωραιοποίηση ορισμένων σκηνών, όπως σε εκείνη του (μόνου) εκνευρισμού του Μα με τις δυσκολίες της Γκουιγίνγκ που λύνεται άμεσα.
(Η προβολή αυτής της ευαίσθητης, ποιητικής ταινίας απαγορεύτηκε στην Κίνα παρά τον μεγάλο αριθμό εισιτηρίων που είχε ήδη κάνει, εξαιτίας της ρεαλιστικής απεικόνισης της ζωής στις αγροτικές κοινωνίες της χώρας).
Βασίλης Μάλτας
Το κείμενο δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα tetartopress.gr