ΓΕΓΟΝΟΣ, ΤΟ - Θόδωρος Γιαχουστίδης

Άννα μην κλαις...

Η Audrey Diwan είναι Γαλλίδα σκηνοθέτης με λιβανέζικη καταγωγή. Γεννήθηκε το 1980 στη Γαλλία. Πριν γίνει σκηνοθέτης, εργάστηκε ως δημοσιογράφος και σεναριογράφος. Είναι μέλος της Collectif 50 / 50, μιας γαλλικής ΜΚΟ που προωθεί την ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών στη βιομηχανία του κινηματογράφου. Αυτή είναι η δεύτερη μεγάλου μήκους ταινία που σκηνοθετεί. Η πρώτη ήταν η ταινία Mais vous êtes fous (Losing it, 2019), όπου πρωταγωνιστούσε ο Pio Marmaï (που υποδύεται τον καθηγητή στη δεύτερη ταινία της) – η συγκεκριμένη ταινία δεν έχει προβληθεί στην Ελλάδα. Προσεχώς, μαζί με την Rebecca Zlotowski, θα υπογράψουν το σενάριο στην αναβίωση της θρυλικής Εμμανουέλας, όπου θα πρωταγωνιστεί η Léa Seydoux!

 

Η ταινία Το Γεγονός έκανε την παγκόσμια πρεμιέρα της στο περσινό φεστιβάλ Βενετίας, όπου συμμετείχε στο διαγωνιστικό τμήμα και όπου τιμήθηκε με τον Χρυσό Λέοντα καλύτερης ταινίας. Η πανελλήνια πρεμιέρα της ταινίας έγινε τον περασμένο Νοέμβριο στο φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, όπου αποτέλεσε την ταινία που σήμανε την επίσημη πρεμιέρα του φεστιβάλ. Στη Γαλλία την ταινία είδαν στους κινηματογράφους γύρω στις 130 χιλιάδες θεατές.

Η υπόθεση: Γαλλία, 1963. Η Αν είναι μια νεαρή, έξυπνη και φέρελπις φοιτήτρια φιλολογίας από μια κωμόπολη κοντά στην Αγκουλέμ της δυτικής Γαλλίας, όπου οι γονείς της διατηρούν ένα μικρό καφέ. Δεν θέλει να γίνει καθηγήτρια: θέλει να γίνει συγγραφέας και να ξεφύγει από τα προβλεπόμενα που ορίζονται από την εργατική καταγωγή της. Η απρόσμενη εγκυμοσύνη της θα τη σοκάρει. Και θα τη θέσει μπροστά από ένα βασανιστικό δίλημμα: να κρατήσει το μωρό και να αποχαιρετίσει για πάντα τις όποιες πιθανότητες απόδρασης από την προδιαγεγραμμένη μοίρα της ή να προχωρήσει σε τερματισμό της εγκυμοσύνης. Διαλέγει την έκτρωση. 

 

Μόνο που η έκτρωση εκείνη την εποχή στη Γαλλία ήταν απαγορευμένη από τον νόμο. Όποιος γιατρός δεχόταν να τη βοηθήσει, κινδύνευε με φυλάκιση, όπως και η ίδια. Η Αν προσπαθεί να βρει μια λύση απεγνωσμένα. Βοήθεια δεν έχει από πουθενά. Οι εβδομάδες της εγκυμοσύνης περνούν δραματικά. Η Αν έρχεται αντιμέτωπη με τη ντροπή και τον πόνο, ενώ φτάνει να ρισκάρει την ίδια της τη ζωή...

 

Η άποψή μας: Δεν είναι η πρώτη φορά τα τελευταία αρκετά χρόνια όπου μια ταινία ασχολείται με το θέμα των εκτρώσεων. Πρόχειρα θυμάμαι Το μυστικό της Βέρα Ντρέικ (2004) του Mike Leigh (του οποίου η δράση τοποθετείται στη Μεγάλη Βρετανία της δεκαετίας του '50), το 4 μήνες, 3 εβδομάδες και 2 μέρες (2007) του Cristian Mungiu (του οποίου η δράση τοποθετείται στη Ρουμανία της δεκαετίας του '80) και το Never Rarely Sometimes Always (2020) της Eliza Hittman (του οποίου η δράση τοποθετείται στις ΗΠΑ του σήμερα). Όλες αυτές οι ταινίες είναι κάτι παραπάνω από πολύ καλές – βέβαια, αν έπρεπε να τις αξιολογήσω, εννοείται ότι θα ξεχώριζα ως πιο συγκλονιστική, πλήρη κι απαλλαγμένη έστω από ίχνος διδακτισμού, τη ρουμάνικη. 

 

Όπως και να έχει, όλες αυτές οι ταινίες έχουν το ιδιάζον ενδιαφέρον να διαθέτουν προβολές στο σήμερα. Και να επισημαίνουν με τρόπο τρανταχτό και τολμηρό πως ενώ υποτίθεται πως οι σύγχρονες κοινωνίες προχωράμε προς τα εμπρός, κάποιες, από αυτές που δεν το περιμένεις, μιας που καταχωρούνται ως προηγμένες και προοδευτικές, πηγαίνουν προς τα πίσω ολοταχώς. Υπάρχουν πολύ πρόσφατα τα παραδείγματα της Πολωνίας και του Τέξας, για να αναφέρουμε δυο πολύ προβεβλημένες περιπτώσεις. 

 

Τούτη η ταινία λοιπόν, παραδόξως και... απαράδεκτα, είναι απόλυτα επίκαιρη. Εννοώ, δεν θα έπρεπε να είναι επίκαιρη. Θα έπρεπε να λειτουργεί ως κάτι του τύπου «κοίτα ρε συ πόσο βάρβαρη ήταν η κοινωνία ενάντια στις γυναίκες κάποτε». Το θέμα της αυτοδιαχείρισης του σώματος των γυναικών θα έπρεπε να είναι λυμένο. Όπως και η εξαφάνιση της αντίληψης από πολλούς άντρες ότι οι γυναίκες είναι κτήματά τους – στο πλαίσιο αυτό εμπίπτουν και οι γυναικοκτονίες. Αλλά αυτό είναι ένα άλλο, τεράστιο θέμα... 

 

 

Η Diwan αφηγείται την ιστορία της με την προσήλωση ενός ντοκιμαντερίστα. Η κάμερά της λειτουργεί ως αυτόπτης μάρτυρας, που μεταφέρει στο κοινό απλώς και μόνο τα γεγονότα. Στο μεγαλύτερο μέρος της ταινίας αποφεύγει τον μελοδραματισμό, όπως αποφεύγει και να σοκάρει τους θεατές με φτηνά τρικ. Η ιστορία από μόνη της είναι αρκούντως σοκαριστική. Οπότε, κάποιες, λίγες σκηνές, όπως η επίμαχη προς το φινάλε, σοκάρουν μεν αλλά φαίνεται πως αυτό γίνεται υπολογιστικά, με τρόπο ώστε ο θεατής να χειραγωγηθεί για να αντιδράσει – με αποστροφή εννοείται. Ας πούμε ότι το «φθηναίνει» εδώ η συγκρατημένη κατά τα άλλα σκηνοθέτρια. 

 

Που επιλέγει το τετράγωνο κάδρο για να μεταφέρει πιο πετυχημένα την αίσθηση εγκλωβισμού της ηρωίδας της. Που επιλέγει να μην ξεκαθαρίσει απόλυτα για πολύ ώρα το χρονικό πλαίσιο μέσα στο οποίο λαμβάνουν χώρα τα γεγονότα, για να υπογραμμίσει πως – σε κάποιες χώρες – τα ίδια και χειρότερα συμβαίνουν σήμερα. Που επιλέγει με τον τρόπο της να δώσει μια αίσθηση θρίλερ με όσα τραβάει μόνη της η Αν. Που επιλέγει τολμηρά να αποσυνδέσει και να αποφετιχοποιήσει το σεξ σε σχέση με το συναίσθημα. Δεν βλέπουμε τη σκηνή όπου η Αν μένει έγκυος. Όταν τη βλέπουμε όμως να κάνει σεξ, είναι μια συνειδητή της απόφαση, επειδή είναι γκαβλωμένη κι όχι επειδή αγαπάει τον one-night-stand εραστή της. 

 

Η φεμινιστική ατζέντα της ταινίας χτυπάει όλες τις σωστές νότες και δεν υποπίπτει στο λάθος να τσουβαλιάσει συλλήβδην όλους τους άντρες ως γουρούνια: την υποκριτική κοινωνία του τότε (και του τώρα) προσπαθεί να στηλιτεύσει. Είναι η δεύτερη φορά σε μικρό χρονικό διάστημα που βλέπουμε μεταφορά (αυτοβιογραφικών εν πολλοίς) βιβλίων της Annie Ernaux στο σινεμά. Η προηγούμενη ήταν η ταινία «Το πάθος» (Passion simple) της επίσης Λιβανέζας, Danielle Arbid, που είδαμε στα τέλη Φεβρουαρίου στην Ελλάδα. 

 

Αυτήν τη φορά, όμως, η κινηματογραφική διασκευή ευτύχησε στην επιλογή της πρωταγωνίστριας. Η Ρουμάνα Anamaria Vartolomei είναι εξαιρετική. Σαγηνευτική εμφανισιακά και συναρπαστική ερμηνευτικά, κουβαλάει πραγματικά την ταινία στους ώμους της, καθώς δεν λείπει από κανένα πλάνο. Μια γενναία ερμηνεία, που την μπάζει για τα καλά στον κινηματογραφικό χάρτη. Την είχα προσέξει σε μικρούς ρόλους σε δύο ταινίες του 2017, το Ο θεριστής (Le semeur) και το Βασιλικοί γάμοι (L' échange des princesses). Προσεχώς, θα τη δούμε να υποδύεται την Maria Schneider (ναι, εκείνη από το Τελευταίο ταγκό στο Παρίσι του Bertolucci) στο Maria ενώ πρωταγωνιστεί και στην επόμενη ταινία του Bruno Dumont, το L' Empire, όπου σε ένα μικρό χωριό της Γαλλίας υποτίθεται πως ζουν εξωγήινοι Ιππότες undercover! Μια χαρά της πάνε τα πράγματα της 23χρονης Anamaria. Και μόνο για να τη δείτε να διαπρέπει σε τούτη την ταινία αξίζει να επισκεφτείτε το θερινό της περιοχής σας.