«Ενα ντοκιμαντέρ για τον Καζαντζάκη της δεκαετίας του '30 αποτελεί από μόνο του μια ωρολογιακή βόμβα, η οποία κανένας δεν θέλει να σκάσει στα χέρια του. Πώς να παρουσιάσεις έναν άνθρωπο που τότε δήλωνε "γοητευμένος από το πρόσωπο του Φράνκο" και σημείωνε πως "ο Μουσολίνι είναι, ίσως, πολύ μεγαλύτερος απ' ό,τι ως τώρα συνηθίσαμε να θαρρούμε". Τον ίδιο, όμως, άνθρωπο που θα γράψει πως τέσσερα στάθηκαν τα αποφασιστικά σκαλοπάτια στο ανηφόρισμά του: "Χριστός, Βούδας, Λένιν, Οδυσσέας". Ισως ο καλύτερος τρόπος είναι να τον αφήσεις να διηγηθεί μόνος του την ιστορία του. Να "εκτεθεί" πολιτικά αλλά και να εκθέσει, όχι μόνο τη μυθοπλαστική ιδιοφυΐα του, αλλά και τις δημοσιογραφικές ικανότητές του. Το ντοκιμαντέρ αυτό, στηριγμένο στο βιβλίο του "Ταξιδεύοντας: Ιαπωνία, Κίνα", ισορροπεί σε αυτήν ακριβώς τη λεπτή γραμμή ανάμεσα στον μύθο και το ρεπορτάζ. Για περίπου έναν χρόνο ακολουθήσαμε τα βήματά του στα δύο μεγάλα ταξίδια του στην Ιαπωνία, το 1935 και το 1957. Καταγράψαμε τα μνημεία που γνώρισε και έμειναν αναλλοίωτα στον χρόνο και στον πόλεμο, αλλά και τις πόλεις και τις γειτονιές που άλλαξαν με θεαματικό τρόπο».
Είναι λίγες οι φορές που ένα απόσπασμα από το σκηνοθετικό σημείωμα συνοψίζει τόσο καλά την ουσία του έργου. Ο Καζαντζάκης πέθανε το 1957 από ασιατική γρίπη, μετά το δεύτερο ταξίδι του στην Ιαπωνία. Ο Χατζηστεφάνου έκανε τη σκέψη να ντύσει την αφήγηση του συγγραφέα με εικόνες από τη σύγχρονη Ιαπωνία, και έτσι κατάφερε να συγκεράσει το χτες με το σήμερα, με μοναδικό τρόπο. Συχνά κατά τη διάρκεια της αφήγησης αυτή η αντιδιαστολή του κειμένου με τη σημερινή εικόνα μοιάζει ειρωνική και επικριτική, άλλες φορές όμως το κείμενο «υπαγορεύει» τις εικόνες. Πάντως, αν και σε διαφορετικό χρόνο, η ουσία, το σαθρό κουφάρι του ιμπεριαλισμού, παραμένει. Σκηνοθετικά είναι μια άρτια δουλειά, μια διαφορετική ματιά στο σήμερα.
Παυλίνα Αγαλιανού
Το κείμενο δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα rizospastis.gr