Με επίκεντρο τον Ελληνισμό της Μικράς Ασίας, την καταστροφή της Σμύρνης και το διωγμό των Ελλήνων κατοίκων της, ο Γρηγόρης Καραντινάκης σκηνοθετεί μια συγκλονιστική ταινία για τα ιστορικά γεγονότα τα οποία σημάδεψαν τη συλλογική μας μνήμη. Μια ταινία η οποία δίνει μεγάλη προσοχή στη λεπτομέρεια ώστε η αναπαράσταση της εποχής να αγγίζει την τελειότητα. Κι ακόμη κατορθώνει με μια άνευ προηγουμένου σκηνοθετική μαεστρία να γυρίσει τις πολύπλοκες εκείνες σκηνές της καταστροφής, σκηνές με την κάμερα να κινείται διαρκώς μέσα στο πλήθος θυμάτων και θυτών, αποτυπώνοντας τη φρίκη.
Ταινία-γροθιά την οποία παρακολούθησα με κομμένη την ανάσα και η οποία υπερέβη κατά πολύ τα προσδοκίες μου.
Όμως περισσότερη σημασία για μένα έχει ο τρόπος με τον οποίο ο Καραντινάκης διαχειρίστηκε το θέμα του. Μιλώντας για την προσφυγιά του 1922, για τους κυνηγημένους Έλληνες πρόσφυγες της Μικράς Ασίας, μεγάλος αριθμός των οποίων βρήκε άσυλο στις ακτές της Λέσβου, τη συνδέει με τη σύγχρονη προσφυγιά, με το μεγάλο προσφυγικό κύμα του 2015, όταν χιλιάδες άνθρωποι, θύματα του πολέμου στη Συρία, αναζήτησαν άσυλο στον ίδιο τόπο. Ο σκηνοθέτης βλέπει το θέμα με νηφαλιότητα και θάρρος, υπενθυμίζοντας πως τίποτε δεν είναι δεδομένο πως ο καθένας μπορεί από τη μια στιγμή στην άλλη να μετατραπεί σε πρόσφυγα.
Όμως προχώρησε ακόμη περισσότερο. Γυρίζοντας μια ταινία για την ιστορική μνήμη, κατορθώνει να κρατήσει τις απαραίτητες αποστάσεις από το σοβινισμό, τον εθνικισμό και τη μισαλλοδοξία. Δεν κάνει μια ταινία στην οποία οι Έλληνες είναι οι αδικημένοι του κόσμου που όλοι θέλουν το κακό τους. Αλλά μια ταινία για τους ανθρώπους οι οποίοι υπήρξαν θύματα, έχασαν τις ζωές και τις περιουσίες τους, εξαιτίας κάποιων πολιτικών επιλογών και κάποιων γεωπολιτικών συμφερόντων. Με ιδιαίτερη τόλμη αναδεικνύει και την άλλη πλευρά, στο πρόσωπο του Τούρκου οδηγού της οικογένειας Μπαλτατζή, την πλευρά των Τούρκων, οι οποίοι θεωρούν πως κάνουν εθνικοαπελευθερωτικό πόλεμο και θέλουν να σταματήσουν να είναι υποτελείς. Βέβαια δε δικαιώνει τις σφαγές, αλλά αντίθετα, δείχνει τα γεγονότα όπως συνέβησαν, με τους αιμοσταγείς Τσέτες να δολοφονούν και να λεηλατούν τους ανυπεράσπιστους Έλληνες αλλά και τους Αρμένιους. Την ίδια ώρα που τα πληρώματα στα πλοία των «συμμάχων» χωρών, δεν σπεύδουν να βοηθήσουν τους αμάχους, που σφαγιάζονται στην προκυμαία της Σμύρνης, κυριολεκτικά μπροστά στα μάτια τους, υπακούοντας στις διαταγές των κυβερνήσεών τους. Μια ταινία για την ιστορική μνήμη η οποία πρέπει να διατηρηθεί και να λειτουργήσει ως σκαλοπάτι φιλίας των ανθρώπων.
Τέλος μια ταινία για μία πόλη η οποία υπήρξε ο φάρος της Ανατολής, μια πόλη πολυεθνική η οποία μετά το 1922 ποτέ δεν ξανάγινε εκείνη που ήταν. Γιατί μια πόλη είναι οι άνθρωποί της οι οποίο όμως, όσοι δεν σφαγιάστηκαν, αναζήτησαν άσυλο στην αγκαλιά της Μητέρας Πατρίδας από την άλλη πλευρά του Αιγαίου.
Η ταινία «Σμύρνη μου αγαπημένη» είναι μία υπερπαραγωγή διεθνών προδιαγραφών. Με επίκεντρο την οικογένεια Μπαλτατζή, μια πλούσια οικογένεια Ελλήνων της Σμύρνης, ο Γρηγόρης Καραντινάκης διαπερνά ιστορικά γεγονότα τα οποία σημάδεψαν τον Ελληνισμό. Σε μερικές μέρες μπαίνουμε στο 2022 και συμπληρώνονται 100 χρόνια από τότε. Εκατό χρόνια πολέμων, προσφυγιάς, εθνικού και θρησκευτικού μίσους. Η ταινία αυτή, αν κάτι έχει να προσφέρει, είναι να υπενθυμίσει πως ο αέναος αυτός κύκλος του αίματος συνεχίζεται. Και μόνον όταν η μνήμη λειτουργήσει ως αποτροπή και όχι ως αφορμή εκδίκησης, ίσως ο κόσμος αρχίσει να αλλάζει.
Βασισμένη στο ομώνυμο θεατρικό έργο της Μιμής Ντενίση, η ταινία που σκηνοθέτησε ο Γρηγόρης Καραντινάκης, είναι ένα δείγμα καλού ελληνικού κινηματογράφου που αξίζει να εκτιμηθεί από το κοινό. Είναι ένα σινεμά ζωντανό, δυναμικό, ανθρωποκεντρικό που δε διστάζει να πάρει θέση. Με τεχνική και αισθητική αρτιότητα, με ζηλευτό σκηνοθετικό ρυθμό, με πολύ καλές ερμηνείες και με ιδιαίτερα λειτουργική μουσική που έγραψε ο Ανδρέας Κατσιγιάννης.
Στράτος Κερσανίδης
Το κείμενο δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα kersanidis.wordpress.com