ΚΑΛΑΒΡΥΤΑ 1943 - Γιάννης Ζουμπουλάκης

Η ταινία «έρχεται» την κατάλληλη στιγμή. Μετά τον «Aνθρωπο του Θεού» και τον Αγιο Νεκτάριο (Αύγουστος) τα «Καλάβρυτα 1943» είναι η πρώτη μεγάλη ελληνική παραγωγή για την νέα (θολή;) χειμερινή σεζόν που ήδη διανύουμε.

Και έχει όλες τις προοπτικές για να γίνει επίσης επιτυχία: Είναι μια «χειμωνιάτικη» ταινία, ταινία κοινού, μια ταινία με σοβαρό περιεχόμενο, μια ταινία που σέβεται την ιστορική μνήμης και μια ταινία «με μήνυμα» – όσο και αν προσωπικά με ενοχλεί η ταμπέλα «ταινία με μήνυμα».

Τα εισιτήρια απλώς περιμένουν  για να κοπούν!

Ο Ν. Δημητρόπουλος δεν κρύβει τις διαθέσεις του, αλλά αυτό τελικά είχε και τα καλά μα και τα κακά του. Χωρίς να τον ενδιαφέρουν και τόσο οι λεπτομέρειες γύρω από το «τι ακριβώς έγινε τότε» (εξάλλου είναι κάτι που όλοι γνωρίζουμε), θέλησε απλώς να αποτίσει τον δικό του φόρο τιμής στους εκατοντάδες πολίτες των Καλαβρύτων που στις 13 12 1943 έχασαν την ζωή τους με αφορμή την εκτέλεση των δικών τους στρατιωτών από τον ΕΛΑΣ.

Εκεί, ο σκηνοθέτης τα καταφέρνει θαυμάσια. Με κεντρικό ιστό την ιστορία μιας οικογένειας Καλαβρυανών όλο το κομμάτι εκείνης της φρικαλέας περιόδου είναι φτιαγμένο με πολύ υψηλά στάνταρντ, θα μπορούσες να πεις ότι ως παραγωγή του «Καλάβρυτα 1943» δεν έχει να ζηλέψει τίποτα από μια αντίστοιχη αμερικανική. Οι σκηνές πλήθους, ο όλεθρος, η αγωνία στα πρόσωπα, τα κοστούμια, τα εφέ, η φωτογραφία (Γιώργος Ραχματούλιν) – ειλικρινά δεν βρήκα τίποτα που να με άφησε σε εκκρεμότητα. Συν τοις άλλοις, οι δύο ηθοποιοί που υποδύονται τους γονείς της οικογένειας σε κεντρικό πλάνο, δένουν θαυμάσια μεταξύ τους και στο σύνολο. Είναι ο Νικόλας Παπαγιάννης, μια χαμηλόφωνη αλλά τρομερής ενέργειας κινηματογραφική αποκάλυψη και η Δανάη Σκιάδη.

Μέχρι εδώ καλά.

Αν όμως κάπου έμεινα, ίσως όχι με εκκρεμότητα σίγουρα όμως με ένα αμήχανο «μούδιασμα», αυτό συνέβη στον παρόντα χρόνο της ταινίας. Η ταινία, της οποίας το σενάριο υπογράφει ο Δημήτριος Κατσαντωνης, σου δίνει την αίσθηση ότι ο μόνος λόγος για να δείξει το παρόν ήταν για να υπάρχει ντε και καλά στο φιλμ ο Μαξ Φον Σίντοφ ώστε η εμπορική δυναμική του – και δη στο εξωτερικό – να ισχυροποιηθεί ακόμη περισσότερο (στον τελευταίο ρόλο της ζωής του ο Σουηδός ηθοποιός υποδύεται τον ηλικιωμένο πλέον γιο του ζεύγους ο οποίος  επέζησε της τραγωδίας).

Το κομμάτι του παρόντος, με τον συνδυασμό της πολιτικοικονομικής εκμετάλλευσης του ιστορικού γεγονότος των Καλαβρύτων από τους Γερμανούς (ή κάτι τέτοιο τέλος πάντων διότι είναι ούτως ή άλλως μπερδεμένο) δεν με έπεισε ποτέ και πιστεύω ότι δεν είχε καν λόγο ύπαρξης στην ταινία αφού το μεδούλι της, ο ίδιος ο όλεθρος, έφτανε και περίσσευε.

Δεν κολλάει, είναι ξένο σώμα.

Αφησα για το τέλος την περίφημη σκηνή – σκάνδαλο, το περίφημο άνοιγμα της πόρτας του σχολείου από έναν Γερμανό στρατιτώτη (Προμηθέας Αλειφερόπουλος) προκειμένου να μην καούν τα γυναικόπαιδα. Η αλήθεια είναι ότι πρόκειται για μια σκηνή δίκοπο μαχαίρι διότι έχουν γραφεί τόνοι μελανιού για αυτό το συγκεκριμένο περιστατικό του ανοίγματος της πόρτας.

Από την μια πλευρά αντιλαμβάνεσαι την ανάγκη του καλλιτέχνη που θέλει να λειτουργήσει και ως άνθρωπος και να κάνει την παρέμβαση του ώστε να επισημάνει ότι ακόμα και σε έναν τέτοιο βάρβαρο πόλεμο, η ανθρωπιά, η έστω μιας ρανίδα της ανθρωπιάς, δεν μπορεί, κάπου θα υπάρχει. Εχουν εξάλλου καταγραφεί μαρτυρίες που αναφέρουν ότι υπήρξαν Γερμανοί που βοήθησαν τον κααταρεγμένο κόσμο εκείνες τις εφιαλτικές ώρες.

Από την άλλη πλευρά όμως, η συγκεκριμένη σκηνή είναι τόσο επίμαχη, τόσο επικίνδυνα ριψοκίνδυνη που μπορεί να προκαλέσει σύγχυση παραποιώντας ακόμα και την ιστορική πραγματικότητα. Ο Δανός θεατής που θα δει την ταινίας και που δεν θα έχει ιδέα για τα Καλάβρυτα και την τραγωδία τους, δεν θα πιστέψει αλήθεια ότι ένας Γερμανός, τελικά έσωσε τα γυναικόπαιδα από την πυρά;

Θα είναι η αλήθεια αυτή όμως;