ΣΥΝΟΨΗ
Η Emi (Katia Pascariu) , καθηγήτρια ιστορίας σε σχολείο του Βουκουρεστίου, βλέπει την καριέρα και την υπόληψή της να απειλούνται όταν διαρρέει στο διαδίκτυο μια ερασιτεχνική ταινία ερωτικού περιεχομένου στην οποία πρωταγωνιστεί. Οι οργισμένοι γονείς απαιτούν την απόλυση της. Εκείνη όμως αρνείται να παραδοθεί στις ανθρωποφαγικές διαθέσεις τους…
ΑΝΑΛΥΣΗ
Ο 44χρονος ταλαντούχος σκηνοθέτης του Νέου Ρουμάνικου Κύματος ,Radu Jude [«Το πιο ευτυχισμένο κορίτσι στον κόσμο»(2009) ,«Everybody in Our Family»(2012), «Aferim!»(2015) ,«Αδιαφορώ αν καταγραφούμε στην Ιστορία ως βάρβαροι»(2018)] , στην ένατη ταινία του -με τον συνειδητά άκομψο τίτλο «Ατυχές Πήδημα ή Παλαβό Πορνό» και τον αινιγματικό υπότιτλο «Ένα προσχέδιο μιας ποπ ταινίας»- βασίζεται σε πραγματικές ιστορίες Ρουμάνων εκπαιδευτικών που απολύθηκαν για ζητήματα που αφορούσαν την προσωπική τους ζωή.
Η δομή του φιλμ αποτελείται από τρία χαλαρά συνδεδεμένα μέρη. Το πρώτο μέρος ξεκινά σοκαριστικά με τη ρητή και ελαφρά σατιρική απεικόνιση του γυρίσματος ενός ερασιτεχνικού porn tape από την καθηγήτρια και τον σύζυγο της . Στη συνέχεια παρακολουθούμε την Εμι να περπατάει σε ένα πανδημικό Βουκουρέστι, με κακοπροαίρετους πολίτες να αλληλοβρίζονται για ασήμαντους λόγους , σε μια κατάσταση διαρκούς μισανθρωπικής οργής και αναπόφευκτης κατάρρευσης του κοινωνικού ιστού.
Το μεσαίο μέρος του τρίπτυχου αναστέλλει τη συμβατική αφήγηση για να μας δώσει ένα λεξικό όρων, σε 26 αλφαβητικές ενότητες, που καλύπτουν μια πανσπερμία θεμάτων που συνοδεύονται από γνωστά αξιώματα και αποφθέγματα. Αυτό το άναρχο κολάζ εικόνων διαπερνά τη ρουμανική ιστορία και λαογραφία συγκεντρώνοντας αμέτρητα παραδείγματα ρατσισμού, αντισημιτισμού, σεξισμού, παιδικής κακοποίησης, διαφθοράς της εποχής του κομμουνισμού και φασιστικής συνεργασίας, συμπεριλαμβανομένης της συνενοχής στο Ολοκαύτωμα.
Η παρεμβολή αυτού του ιδιότυπου “λεξικού” δημιουργεί τους συνδέσμους με τα άλλα δύο μέρη της ταινίας. Με τις εικόνες του ο Jude μας υποβάλλει αδιόρατα ερωτήματα: η εκκλησία από την οποία περνούσε η Έμι είναι η ίδια εκκλησία που έκλεισε τις πόρτες το 1989 όταν ο στρατός πυροβολούσε διαδηλωτές; Γιατί κρίνουμε τη καθηγήτρια για τα ιδιωτικά, συναινετικά ερωτικά γούστα της; Και αν έξι στα δέκα παιδιά στη Ρουμανία υφίστανται σωματική κακοποίηση στο σπίτι, θα τα τραυματίσει το βίντεο της δασκάλας τους ; Άστοχος ο συμψηφισμός, θα μπορούσε να παρατηρηρήσει κάποιος.
Το τρίτο μέρος περιλαμβάνει τη βασανιστική δοκιμασία της Έμι, απέναντι στους γονείς που θα ψηφίσουν για την ενδεχόμενη απόλυση της. Η τεταμένη συγκέντρωση σύντομα παραδίδεται στον πλήρη σουρεαλισμό καθώς η Έμι αντιμετωπίζει ένα χείμαρρο μισογυνισμού, ρατσισμού και υποκρισίας από ένα ετερογενές μείγμα αντιεμβολιαστών, ξενοφοβικών, ομοφοβικών, συνωμοσιολόγων και αδαών που θέλουν να λογοκρίνουν ακόμα και το πρόγραμμα σπουδών.Το φρικτό φεστιβάλ κακογουστιάς καταλήγει με τρεις εναλλακτικές εκδοχές, με την τελευταία να φέρνει στο νου τις οργιαστικές φαντασιώσειςτου John Waters.
Τυπικά τολμηρό ως φόρμα, αλλά δραματουργικά ασύνδετο και σχηματικό , το φιλμ θα διχάσει τους θεατές με τον άναρχο συνδυασμό ντοκουμέντων και μυθοπλασίας, με τις σκληρές εικόνες και την αναιδή γλώσσα και με τον ιδεοληπτικό ψυχαναγκασμό του. Το ηθικό “θεώρημα” του Ρουμάνου δημιουργού διερευνά το αληθινό μέτρο και τη πραγματική φύση της χυδαιότητας: αυτής ενός προσωπικού πορνογραφικού βίντεο σε σύγκριση με αυτή που υπάρχει παντού γύρω μας αλλά δεν της δίνουμε σημασία, καθώς την έχουμε συνηθίσει και αποδεχθεί.
Το αιχμηρό, σατιρικό και κυνικό ύφος της ταινίας θυμίζει συχνά το γιουγκοσλαβικό κίνημα «Μαύρο Κύμα», το οποίο ανέμειξε τις σεξουαλικά τολμηρές εικόνες με την γενναία κριτική των καταπιεστικών καθεστώτων. Ο Jude απεικονίζει με ωμότητα τη φρίκη της καθημερινότητας , με γραφικό σεξ αλλά και ζοφερό χιούμορ. Ο φιλόδοξος στόχος του είναι να δημιουργήσει μια τολμηρή κωμωδία . Όμως η ταινία άλλοτε είναι πνευματώδης , άλλοτε βαριά και ασύνδετη ,ενώ ο πλεονασμός και ο υπερκορεσμός δημιουργούν ένα αποτέλεσμα που δεν είναι ούτε αστείο, ούτε ουσιαστικό .Ο Jude απέτυχε να βρει το σωστό τόνο ανάμεσα σε Makavejev ,Von Trier και Βunuel.
Στην Τέχνη δεν πρέπει να υπάρχουν πουριτανικά όρια, αρκεί το έργο να δικαιώνεται από την επίτευξη του στόχου του. Δυστυχώς στο φιλμ του Jude , η προκλητική κινηματογράφηση γίνεται αυτοσκοπός , ίσως γιατί το σκάνδαλο συνήθως λειτουργεί υπέρ της δημοσιότητας της ταινίας. Αντίθετα δεν αξιοποιoύνται κάποιες πιο γόνιμες κατευθύνσεις που αφορούν την υποκρισία των κοινωνικών κανόνων.
Αυτή η δύσθυμη εποχή της πανδημίας έχει βυθιστεί στην αθλιότητα που εκφράζεται από την τυφλή ψευδο-επαναστατικότητα λούμπεν στοιχείων της κοινωνίας , από την trash αισθητική της τηλεόρασης και από την καταχρηστική παρουσίαση βάναυσων εικόνων στο σινεμά. Ποιο είναι άραγε το επόμενο βήμα; Η κινηματογράφηση πραγματικών βασανιστηρίων και φόνων;
Γιώργος Ξανθάκης
Το κείμενο δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα fermouart.gr