Στο κοντινό μέλλον, σε ένα απομονωμένο σημείο της βραζιλιάνικης επαρχίας, μια αυτοοργανωμένη κοινότητα δέχεται ένοπλες επιθέσεις από αγνώστους με απροσδιόριστες προθέσεις, ώσπου οι κάτοικοι αποφασίζουν να προστατευτούν με κάθε κόστος. Το επαναστατικό πνεύμα του cinema novo σμίγει με τον τρόμο και την επιστημονική φαντασία, σε ένα κινηματογραφικά ανένταχτο και αιχμηρό φιλμ, το οποίο διεκδικεί δυναμικά την αισθητική ανανέωση στη μεγάλη οθόνη και την πολιτική αλλαγή στην κοινωνία. Μεγάλο Βραβείο της Επιτροπής στο Φεστιβάλ των Κανών (2019).
Μία από τις ανησυχίες που χαρακτηρίζουν το σύντομο, πλην εξαιρετικά γόνιμο, έργο του φιλοσόφου Μαρκ Φίσερ, αφορά τη σύγχρονη αδυναμία των ανθρώπων να οραματιστούν ένα μέλλον αποδεσμευμένο από τους οικονομικούς και πνευματικούς αποκλεισμούς του καπιταλισμού. Προκειμένου να δημιουργηθούν, έστω, οι προϋποθέσεις ενός διαφορετικού κόσμου, ο Φίσερ προέταξε την ιδέα του «ψυχεδελικού κομμουνισμού». Χωρίς να σχετίζεται με τα ναρκωτικά, η εν λόγω έννοια αφορά τους τρόπους με τους οποίους μια συλλογικότητα έχει τη δύναμη να εκφέρει επιθυμίες, διεκδικήσεις που ανατρέπουν την υφιστάμενη δομή της πραγματικότητας, ώστε να προκύψει κάτι καινούργιο.
Ηθελημένα ή όχι, η παραπάνω θεωρία βρίσκει –μεμια δόση υπερβολής– εφαρμογή στο «Bacurau», όπου στο κοντινό μέλλον μια μικρή αυτοοργανωμένη κοινότητα, απομονωμένη στην αχανή βραζιλιάνικη επαρχία, αρχίζει να δέχεται αιφνιδιαστικές ένοπλες επιθέσεις από αγνώστους με απροσδιόριστες προθέσεις. Οι αρχικά επιφυλακτικοί κάτοικοι, αφού πάρουν μια ψυχοτρόπο ουσία (η προαναφερθείσα ψυχεδέλεια) περνούν στη δράση, για να προστατέψουν τον τόπο τους με κάθε κόστος.
Οι Κλέμπερ Μεντόνσα-Φίλιο (του εξαιρετικού «Aquarius») και Χουλιάνο Ντορνέλες, συνυπογράφουν ένα πολιτικά αιχμηρό και αισθητικά ριζοσπαστικό φιλμ. Στο σκηνοθετικό κομμάτι, οι αναφορές βρίθουν: από την παράδοση των ταινιών με λήσταρχους («cangaço») όπως απεικονίζονται στο cinema novo («Ο Θεός και ο Διάβολος στη Χώρα του Ήλιου»), τις μονταζιακές μεταβάσεις των «Επτά Σαμουράι», την εκμετάλλευση του ανοιχτού πεδίου στα γουέστερν του Σέρτζιο Λεόνε, τις θεματικές των δυστοπικών sci-fi, μέχρι το εθνογραφικό σινεμά και τον τρόμο!
Το επιτυχημένο σμίξιμο αυτών των φαινομενικά ασύμβατων συστατικών ενισχύει την εικονοκλαστική ιδιότητα του φιλμ, παρά τα περιστασιακά σεναριακά παραστρατήματα και τις στιγμές που χαλαρώνει το αφηγηματικό σφρίγος. Εκεί, όμως, που επιδρά απελευθερωτικά η ταινία είναι στον τρόπο που δημιουργεί τη διάθεση της εξέγερσης, πέρα από την κινηματογραφική υλοποίησή της.
Το σκηνοθετικό δίδυμο φέρνει σε τροχιά σύγκρουσης δύο αντιθετικές κοσμοαντιλήψεις. Από τη μία είναι εκείνοι με τα λίγα, οι οποίοι αντλούν τον πολιτισμό τους από τις μυστικιστικές παραδοσιακές τελετουργίες και την ιστορική μνήμη, συνυπάρχοντας δίχως ηθικές αγκυλώσεις ή διαχωρισμούς (οι queer χαρακτήρες γίνονται λαϊκοί ήρωες), έχοντας ως συνδετικό κρίκο την ταξική ισότητα και αλληλεγγύη. Από την άλλη, οι εισβολείς προτάσσουν την ιδιοτέλεια (κάθε θάνατος ισούται με προσωπικό κέρδος) και την πνευματική ομογενοποίηση, ενώ αδιαφορούν για το περιβαλλοντικό κόστος των πράξεών τους.
Πρόκειται για σαφέστατη αντιπαραβολή του κυνισμού της ακροδεξιάς πρακτικής του Ζαΐρ Μπολσονάρου και της έμπρακτης, ριζοσπαστικής αλληλεγγύης η οποία οφείλει να υπάρχει ως αντιπρόταγμα. Και έπειτα, το «Bacurau» επιδρά ως απόδειξη ενός αναζωογονητικού σινεμά που τολμά να οραματίζεται το ανένταχτο και το διαφορετικό. Να είναι, δηλαδή, με τον δικό του τρόπο «ψυχεδελικό».
Γιάννης Καντέα Παπαδόπουλος
Το κείμενο δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα athinorama.gr