Στο σύμπαν ενός ανοϊκού
Το σινεμά αφηγείται ιστορίες από τη ζωή. Η ίδια η ζωή, λένε, είναι η καλύτερη σεναριογράφος. Κι όσο πιο κοντά σε μας ή τις δικές μας εμπειρίες είναι ένα θέμα τόσο περισσότερο θα μας αγγίξει και θα μας συγκινήσει.
Είναι όμως και κάποιες ιστορίες στις οποίες μπορούμε να κάνουμε προβολή τους εαυτούς μας, ιστορίες που μας αφορούν άμεσα καθώς οι πιθανότητες να συμβούν σε εμάς τους ίδιους ή σε κάποιο κοντινό μας πρόσωπο, κάθε άλλο παρά ελάχιστες είναι.
Ξέρω πως δεν είναι καθόλου ευχάριστο αυτό που γράφω και, πιστέψτε με, το ίδιο ή και περισσότερο δυσάρεστο είναι για μένα. Όμως εφόσον το σινεμά, όπως προαναφέρω, αφηγείται ιστορίες από τη ζωή, δεν μπορώ να κλείσω τα μάτια και να αγνοήσω αυτές τις ιστορίες. Ακόμη κι όταν στο πρόσωπο του κεντρικού χαρακτήρα του δράματος βλέπω, εν δυνάμει, το δικό μου πρόσωπο.
Διαβάζω πως 47 εκατομμύρια άνθρωποι στο κόσμο πάσχουν από άνοια ενώ μέχρι το 2015, ο αριθμός αυτός αναμένεται να αυξηθεί στα 131 εκατομμύρια. Κι ακόμη πως το 5% των ανθρώπων ηλικίας άνω των 65 ετών εμπλέκεται με κάποια μορφή της νόσου. Οι αριθμοί είναι ενδεικτικοί της σοβαρότητας της κατάστασης αλλά δεν θα επεκταθώ περαιτέρω. Θα σημειώσω μόνον πως η ασθένεια αυτή μας αφορά όλους και όλες, βαδίζει κι αναπνέει δίπλα μας, σχεδόν μας αγγίζει.
Στο παρελθόν έχουν γυριστεί αρκετές ταινίες με θέμα την άνοια ή το αλτσχάιμερ, με την «Αγάπη» (Amour) που σκηνοθέτησε το 2012 ο Μίκαελ Χάνεκε με τους Ζαν Λουί Τρεντινιάν και Εμανουέλ Ριβά, να είναι η πρώτη που μου έρχεται στο νου. Άλλες αξιόλογες ταινίες με παρόμοιο θέμα που μπορώ να θυμηθώ είναι το «Still Alice, κάθε μέρα μετράει» (2014) του Ρίτσαρντ Γκλέιτζερ με την Τζούλιαν Μουρ, καθώς και το «Υστερόγραφο μιας σχέσης» (away from her – 2006), της Σάρα Πόλεϊ με την Τζούλι Κρίστι, το «Δύσκολο ν’ αγαπάς» (Aurora borealis – 2005), του Τζέιμς Μπεργκ, «Το ημερολόγιο» (The notebook – 2004), του Νικ Κασσαβέτης με τους Ράιαν Γκόσλινγκ και Ρέιτσελ ΜακΆνταμς, το «Κάθε φορά πρώτη φορά» (50 first dates – 2004), του Άνταμ Σάντλερ με τον ίδιο και την Ντρου Μπάριμορ, το «Άιρις» (Iris – 2001), του Ρίτσαρντ Έιρ με την Τζούντι Ντεντς, το «Ένα τραγούδι για τον Μάρτιν» (En sang for Martin – 2001), του Μπιλ Όγκαστ. Έχουν γυριστεί και κάποια πολύ αξιόλογα ντοκιμαντέρ όπως το «Monster in the mind» (2016), της Τζιν Κάρπερ και «Μητέρα» (Mother – 2019) του Κριστόφ Μπίλσεν. Να σημειώσουμε, τέλος, και την ελληνική ταινία μυθοπλασίας «Για θύμισέ μου» (2020), του Αντώνη Ρενιέρη, με τους Κάρμεν Ρουγγέρη, Γιώργο Κιμούλη, Γιώργο Χρανιώτη, Κώστα Αποστολάκη και Γιάννη Ζουγανέλη.
Ο πατέρας Άντονι Χόπκινς
Το θέμα όμως δεν είναι ούτε η ασθένεια ούτε οι ταινίες που γυρίστηκαν με αυτό το θέμα. Είναι μία συγκεκριμένη ταινία η οποία πραγματεύεται το θέμα της άνοιας και είναι μία από τις πιο αναμενόμενες του φετινού καλοκαιριού. Μια ταινία η οποία αξίζει ιδιαίτερης αναφοράς αφού πρόκειται για μια σπαρακτική προσέγγιση μέσα από τη μνημειώδη ερμηνεία του 83χρονου Άντονι Χόπκινς, ο οποίος κέρδισε το Όσκαρ ερμηνείας Α΄ ανδρικού ρόλου και έγινε ο γηραιότερος ηθοποιός που το κέρδισε ποτέ.
Πρόκειται για την ταινία «Ο πατέρας» (The father) του Φλόριαν Ζέλερ, ο οποίος έγραψε και το σενάριο, βασισμένο σε δικό του θεατρικό έργο. Εδώ στην πρώτη του κινηματογραφική σκηνοθετική δουλειά, χτίζει μια ιστορία, απλή μεν, η οποία όμως δίνεται σε όλες τις δραματικές της διαστάσεις. Την οποία σκηνοθετεί με τρόπο διακριτικό, απόλυτα αληθινό και χωρίς καμία διάθεση να εκμαιεύσει τη συγκίνηση. Η οποία δε χρειάζεται σκηνοθετικά και σεναριακά κόλπα για να έρθει, αρκεί μόνον μια κίνηση, ένα βλέμμα, μια λέξη του μεγάλου Άντονι Χόπκινς ο οποίος πρωταγωνιστεί και τον οποίο ο Ζέλερ ήθελε από την αρχή για το ρόλο. Μάλιστα του είχε στείλει το σενάριο από το 2017 και μέχρι να πάρει απάντηση δεν προσέγγισε άλλον ηθοποιό. Οι πληροφορίες λένε πως αν ο Χόπκινς απαντούσε αρνητικά, ο Ζέλερ θα προσπαθούσε να κάνει την ταινία στη Γαλλία.
Ας περάσουμε τώρα στην υπόθεση της ταινίας. Σε ένα σπίτι ζει μια μεσήλικη γυναίκα, η Αν, μαζί με τον πατέρα της, Άντονι, ο οποίος πάσχει από άνοια. Όμως η Αν είναι παντρεμένη και στο ίδιο σπίτι υπάρχει και ο σύζυγός της, ο Πολ. Ένας άνδρας ο οποίος δε βλέπει με καλό μάτι τον άρρωστο πεθερό τους, καθώς τον θεωρεί βάρος.
Η ιστορία ξεκινά με την Αν να ανακοινώνει στον πατέρα της πως θα μετακομίζει στο Παρίσι. Εκείνος δεν έχει σκοπό να εγκαταλείψει το σπίτι του στο Λονδίνο αλλά η Αν ανησυχεί καθώς ο Άντονι αρχίζει να παρουσιάζει τα πρώτα συμπτώματα άνοιας. Δηλαδή εκεί που όλα είναι καλά, ξαφνικά χάνεται, ξεχνά και αδυνατεί να θυμηθεί την ίδια του την κόρη αλλά και το χώρο που ζει. Επί πλέον ο Άντονι διαφωνεί με την κόρη του η οποία αποφασίζει να προσλάβει μια νοσοκόμα για να τον προσέχει καθώς επιμένει πως δεν χρειάζεται βοήθεια. Η αλήθεια όμως είναι πως ο Άντονι δεν μπορεί να τα καταφέρει μόνος αφού έχει φτάσει στο σημείο να μπερδεύει την κόρη του και να την βλέπει σαν εχθρό. Επίσης ξεχνά ποιος είναι ο Πολ και κάποιες στιγμές νομίζει πως είναι ο πρώην άνδρας της κόρης του!
Ο ογκόλιθος Άντονι Χόπκινς, σε μια συγκλονιστική ερμηνεία η οποία γίνεται ακόμη πιο συγκλονιστική αν αναλογιστούμε την ηλικία στην οποία ανέλαβε να ερμηνεύσει αυτόν το ρόλο. Ο μεγάλος Ουαλός ηθοποιός κυριαρχεί, παίζει απλά, ανθρώπινα, χωρίς καμία επιτήδευση. Δε χρειάζονται κόλπα για να αναδείξει κάποιος το μέγεθος της ανθρώπινης τραγωδίας. Υπάρχουν τα μάτια και οι μύες του προσώπου, το αμήχανο χαμόγελο και η απόγνωση του βλέμματος. Και τα λόγια; Τι να τα κάνεις τα λόγια όταν εκείνο το βλέμμα βυθίζεται στο δικό σου;
Σημαντικό ή μάλλον συμβολικό ρόλο παίζει η αναζήτηση ενός ρολογιού καθ’ όλη τη διάρκεια της ταινίας. Ενός ρολογιού χαμένου που συμβολίζει τη σχετικότητα του χρόνου αλλά και το χρόνο που χάνεται, συστελλόμενος και διαστελλόμενος μέσα στο αλλοπρόσαλλο σύμπαν ενός ανοϊκού.
Βέβαια, αναφερόμαστε στην ερμηνεία του Χόπνκινς αλλά θα ήταν μεγάλη παράλειψη αν ξεχνούσαμε την Ολίβια Κόλμαν, τη εξαιρετική αυτή αγγλίδα ηθοποιό η οποία ερμηνεύει το ρόλο της Αν.
«Ο πατέρας» είναι μια ταινία γροθιά στο στομάχι, γνήσια συγκινητική, σπαρακτικά αληθινή. Μια ταινία η οποία σε ακολουθεί και σε στοιχειώνει καθώς σε φέρνει αντιμέτωπο (αντιμέτωπη) με ένα πολύ πιθανό μέλλον.
Όμως ας αφήσουμε τις άσχημες σκέψεις κι ας μείνουμε στο καλλιτεχνικό μέρος. Αφού αυτό είναι το ζητούμενο. Και «Ο πατέρας» του Φλόριαν Ζέλερ διαθέτει όλα τα ποιοτικά στάνταρ που χρειάζεται μια ταινία για να θεωρηθεί ως καλλιτεχνικό έργο και μάλιστα επιτυχημένο!
Η ταινία κέρδισε επίσης το Όσκαρ σεναρίου, τα βραβεία BAFTA σεναρίου και Α΄ ανδρικού ρόλου, το βραβείο κοινού στο Φεστιβάλ του Σαν Σεμπαστιάν και το βραβείο Γκόγια καλύτερης ευρωπαϊκής ταινίας.
Στράτος Κερσανίδης
Το κείμενο δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα kersanidis.wordpress.com