Είδαμε στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Ρώμης [#RoFF17] τη νέα ταινία Amsterdam και στην επέτειο της εθνικής μας εορτής, θυμόμαστε μέσα από την ταινία τα «Όχι» που έγιναν «Ναι» για το καλό της ανθρωπότητας, έστω και με μια δόση μυθοπλασίας.
Μια ταινία για τη συνεισφορά του Άμστερνταμ (και των ομάδων που έδρασαν με έδρα την πόλη) στην αποκατάσταση της ειρήνης
Η νέα ταινία του David O. Russell «Aμστερνταμ» (Amsterdam), μας ταξιδεύει στην ιστορία και στα όχι ευρέως γνωστά γεγονότα της συνεισφοράς της Ολλανδίας στην αποκατάσταση των τραυμάτων του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου αλλά και των επίλεκτων ομάδων που αντιστάθηκαν στον παραλογισμό του πολέμου που ακολούθησε. Με αφορμή την ιστορία ενός Αμερικανού γιατρού που τραυματίζεται στα πεδία των μαχών του Πρώτου Παγκόσμιου Πολέμου, παραμορφώνεται πλήρως στο πρόσωπο και εκπαιδεύεται στην κατασκευή πρόσθετων μελών για την αποκατάσταση των βλαβών των τραυματιών, μια εκκεντρική ανθρωπιστική ομάδα θα βρει καταφύγιο και χώρο παραγωγής ανθρωπιστικής βοήθειας στο Άμστερνταμ και αργότερα θα αντισταθεί στην προσπάθεια της «επιτροπής των πέντε» να εγκαταστήσει ένα φασιστικό μόρφωμα στην Αμερική.
«Οι νεκροί μας θυμίζουν ότι η ζωή είναι μικρή»
Στα πεδία των μαχών του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, έπεσαν ηρωικά πολεμιστές που οι περισσότεροι αγνοούσαν τους πραγματικούς λόγους που βρέθηκαν εκεί. Ήταν ένας συρμός συνδεδεμένος με την τιμή που έσπρωχνε ιδιαίτερα τους Αμερικανούς να συμμετέχουν στα πεδία των μαχών καθώς η τιμή και η δόξα που έφερε η συμμετοχή στον πόλεμο ήταν ισάξια της κοινωνικής αναρρίχησης. Έτσι και χωρίς καμία πραγματική επιθυμία να πολεμήσει, θα βρεθεί ο BurtBerendsen(ChristianBale) από την προτροπή του πεθερού του και της άβουλης αρραβωνιαστικιάς του BeatriceVandenheuvel(AndreaRiseborough). Δεν χρειάστηκε κάτι περισσότερο για να καταλάβουμε ότι αυτή η σχέση δεν έχει μέλλον· βλέπετε «Η πραγματική αγάπη πηγάζει όχι από το να χρειάζεσαι τη γυναίκα σου, αλλά να την αγαπάς», όπως θα ακουστεί αργότερα στην ταινία.
Όμως στην ταινία η αφήγηση δεν ξεκινάει γραμμικά καθώς χρειάστηκαν λίγα λεπτά μετά τη δολοφονία του πατέρα της LizMeekins(TaylorSwift), η ίδια θα βρεθεί στο ιατρείο του Burtζητώντας του βοήθεια. «Φοβάμαι ότι ο πατέρας μου δολοφονήθηκε. Θέλω προσωπικά εσείς να του κάνετε νεκροψία». Μαζί με την IrmaSt. Clair(ZoeSaldana) θα ανακαλύψουν πως όντως ο άτυχος άνθρωπος δηλητηριάστηκε. Τα αποτελέσματα θα ανακοινωθούν στιγμές αργότερα στην Liz, η οποία μόλις τα μάθει θα δολοφονηθεί και θα κατηγορηθεί για αυτή την πράξη ο Burt.
Ο χρόνος γυρνάει 13 χρόνια πριν στο Άμστερνταμ που ο συνεργάτης και φίλος του Burt, Harold Woodman (John David Washington), όπως και ο ίδιος, θα δεχτούν τη θεραπεία μιας εκκεντρικής νοσοκόμας που χρησιμοποιεί τα θραύσματα από τις οβίδες από τα σώματα των ασθενών για να παράξει ένα είδος εικαστικής τέχνης. Η ValerieVoze(MargotRobbie) «αστραφτερά έξυπνη και παλαβή [είναι ένα] να tour–de–force» με διεστραμμένη αντίληψη για την τέχνη που προσπαθεί να απαντήσει στο ερώτημα αν «η τέχνη και η αγάπη σκοτώνουν τη δημιουργικότητα». Αφού θα βοηθήσει αυτούς τους δύο άντρες να αποκαταστήσουν τα δικά τους τραύματα, θα τους στρατολογήσει σε μια αυτοσχέδια ανθρωπιστική δράση που σκοπό έχει τις δωρεάν αποκαταστάσεις παραμορφώσεων θυμάτων του πολέμου. [Αυτό που συνέδεσε αυτούς τους τρεις ανθρώπους, εκτός από το κοινό όραμα και τη λανθάνουσα υποδόρια ερωτική έλξη, ήταν μια αυτοσχέδια άρια που το λιμπρέτο υμνούσε τη χαρά της ζωής]. Ο Burtθα εξασκήσει αυτή την τέχνη και στην Ευρώπη και στην Αμερική που θα επιστρέψει με σκοπό να βρει την αγαπημένη του. Άδικος κόπος: Η παραμόρφωση και η ιδεολογική του στάση στη δωρεάν αποκατάσταση, δεν θα τον κάνει πλέον αποδεκτό από την οικογένεια της πλούσιας κοπέλας.
Ο διπλός φόνος όμως που είδαμε στην αρχή οδηγεί σε μια καταδίωξη χωρίς έλεος που θα φέρει στο προσκήνιο μια ακόμα αποκάλυψη! Η Valerie, που εσφαλμένα θεωρούμε πως ζει στην Ευρώπη, βρίσκεται σε Αμερικανικό έδαφος και μάλιστα πολύ κοντά από τους καταζητούμενους, εγκλωβισμένη στο σπίτι της από συγγενικά πρόσωπα. Ο TomVoze (RamiMalek) και η LibbyVoze(AnyaTaylor–Joy), με πρόσχημα την ψυχική της υγεία, την κρατούν μακριά από τον κόσμο. Η επανένωση όμως των τριών, ίσως βοηθήσει στο να εξιχνιαστεί κάτι μεγαλύτερο από το πρόβλημα που βασανίζει τους ήρωες μας. Θα μπορέσουν τρεις απόκληροι της κοινωνίας, να πολεμήσουν την «Επιτροπή των πέντε» και όσα αυτή ιδεολογικά υποστηρίζει;
Αμερικανική Δικτατορία και Φασισμός: Μια σελίδα της ιστορίας που έσβηνε ενώ γραφόταν.
Μπορεί η ταινία, όπως αναφέρεται και στους τίτλους αρχής, να είναι προϊόν μυθοπλασίας, εμπνέεται όμως από πραγματικά γεγονότα και πρόσωπα. Άνθρωπος κλειδί στη δραματουργική αφήγηση είναι ένα πρόσωπο που συναντάμε στο τρίτο μέρος της ταινίας, ο Στρατηγός GilDillenbeck(RobertDeNiro). Ποιος ήταν όμως αυτός ο άνθρωπος που η στάση του λειτούργησε αντιστασιακά στην προσπάθεια εξάπλωσης του εθνικισμού και ενός μεταλλαγμένου φασιστικού μορφώματος στην Αμερική;
Ακόμα και ο άνθρωπος που τον υποδύθηκε, ο Ρόμπερτ Ντε Νίρο, δεν τον γνώριζε καθώς ο ήρωας του βασίζεται σε έναν ναυτικό που οι περισσότεροι άνθρωποι δεν έχουν ακούσει ποτέ. «[Ο Ντέιβιντ] με έκανε να κατανοήσω αυτόν τον χαρακτήρα του Σμέντλεϊ Μπάτλερ, τον οποίο βρήκα συναρπαστικό, γιατί ήταν εκείνη την εποχή, μεταξύ του πρώτου και του δεύτερου παγκόσμιου πολέμου, μια κρίσιμη στιγμή στην αμερικανική ιστορία και την παγκόσμια ιστορία [στο σύνολό της]. (…) Αυτός ο ήρωας από τα πεδία των μαχών ήταν μέλος της στρατιωτικής ελίτ, αλλά ταυτόχρονα, ένα πρόσωπο που σχετιζόταν με τον (…) απλό άνθρωπο. Τα περισσότερα επιτεύγματα αυτού του ανθρώπου δεν τα γνώριζα ούτε και εγώ», θα πει.
Η συγκεκριμένη ιστορία όμως εξοργίζει μια μερίδα μελετητών της ιστορίας και του κινηματογράφου. Χαρακτηριστικά ο JonathanM. Katzθα αναφέρει στο άρθρο του με τίτλο «Προσπάθησαν πραγματικά οι ηγέτες των Αμερικανών επιχειρήσεων να ανατρέψουν τον Πρόεδρο, όπως στην ταινία «Άμστερνταμ»; Πώς η ταινία του Ντέιβιντ Ο. Ράσελ διαστρεβλώνει την ιστορία της πλοκής της επιχειρηματικότητας.»
«(…) η ταινία διαγράφει αυτό που έκανε ο Μπάτλερ για να κερδίσει σχεδόν όλα αυτά τα μετάλλια και τις τιμές καθώς η στρατιωτική του καριέρα καθορίστηκε επί μια σειρά δεκαετιών ιμπεριαλιστικών πολέμων στη Λατινική Αμερική και την Ασία που. Αυτό δεν είναι μια άσχετη λεπτομέρεια· αυτή η παράλειψη οδηγεί ακριβώς στον πυρήνα των κινηματογραφιστών που κάνουν λάθος σχετικά με το από καιρό αποσιωπημένο επεισόδιο της αμερικανικής ιστορίας στην καρδιά της ταινίας.
Ο στρατηγός ο Στρατηγός GilDillenbeckδεν είναι άλλος από τον Smedley Butler, ένας Αμερικανός υποστράτηγος στο Σώμα των Πεζοναυτών, τιμημένος δύο φορές με το Μετάλλιο της Τιμής. «Ο Ράσελ άλλαξε το όνομα του χαρακτήρα του Ντε Νίρο σε «Στρατηγός Γκιλ Ντίλενμπεκ» και μετέφερε το σπίτι του από μια παλιά μετασκευασμένη αγροικία στο ημιαγροτικό προάστιο της Φιλαδέλφειας, στη Newtown Square, στην πιο προαστιακή κομητεία Μπακς». Η ταινία υπαινίσσεται πως ο ήρωας είναι υπέρμαχος της ποτοαπαγόρευσης καθώς η σύζυγός του αναφέρω πως δεν έχουν αλκοόλ στο σπίτι. Αναπαράγοντας αποσπάσματα από τα επίκαιρα της εποχής, τα νοήματα έχουν υποστεί και αυτά διαστρέβλωση.
«Υπήρχαν σίγουρα χιλιάδες άνθρωποι σαν αυτούς τους χαρακτήρες: βετεράνοι που έφεραν τα σοβαρά ψυχικά και σωματικά σημάδια του «πολέμου για τον τερματισμό όλων των πολέμων». Οι χαρακτήρες του Κρίστιαν Μπέιλ και του JohnDavid Ουάσιγκτον, παρουσιάζονται ως αγωνιστές της πρώτης γραμμής του 369ο Συντάγματος του Πεζικού του Στρατού – μια πραγματική «μαύρη» μονάδα του διαχωρισμένου Στρατού που υπηρετούσε κυρίως λευκούς αξιωματικούς» θα πει. Αυτές οι μάχες «διεξήχθησαν υπό γαλλική αποικιακή διοίκηση, επειδή τα λευκά αμερικανικά στρατεύματα αρνήθηκαν να πολεμήσουν μαζί τους. Ο δολοφονημένος καυκάσιος διοικητής του συντάγματος, ο στρατηγός Bill Meekins (Ed Begley Jr.) είναι μια μυθοπλαστική εκδοχή του πραγματικού ηγέτη των Hellfighters, του συνταγματάρχη William Hayward». Όσο για την Taylor Swift «υποδύεται τη φανταστική κόρη του. Αλλά ο Hayward δεν δολοφονήθηκε ποτέ. Και δεν είχε καμία σχέση με την πραγματική συνωμοσία για την ανατροπή του προέδρου Φράνκλιν Ντ. Ρούσβελτ όπως αναφέρει ο Μπάτλερ».
Ο JonathanM. Katzσχολιάζει κριτικά πως η παραμόρφωση της ιστορίας για δραματουργικό σκοπό, καταδικάζει την αλήθεια σε σκιά της. Η αναφορά του, καυστική προς το εμπνευσμένο από την ιστορία πρόσωπο του στρατηγού αλλά και στον σκηνοθέτη/σεναριογράφο, έχει σκοπό να κατά τον ίδιο, να θαμπώσει την αλήθεια προς τέρψη των θεατών.
«Η επιτροπή των 5» τότε και στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο
Τί ήταν η επιτροπή των πέντε, στην οποία γίνονται πολλαπλές αναφορές στην ταινία; Πρόκειται για ομάδα επίλεκτων ανδρών που διορίστηκε να συντάξει ένα επίσημο έγγραφο («δήλωση» όπως το αποκάλεσαν) που θα αποστελλόταν στο στέμμα της Αγγλίας, με την ελπίδα να συμμορφωθούν αμεσότερα υπέρ της ανεξαρτησίας των ΗΠΑ.
Στις 11 Ιουνίου 1776, το Κογκρέσο διόρισε την «Επιτροπή των Πέντε», αποτελούμενη από τους John Adams από την Μασαχουσέτης, τον Benjamin Franklin από την Πενσυλβάνια, τον Thomas Jefferson από τη Βιρτζίνια, τον Robert R. Livingston από τη Νέα Υόρκη και τον Roger Sherman από το Κονέκτικατ, που θα συντάσσαν αυτή τη δήλωση.
Αυτή η επιτροπή της Διακήρυξης, υπήρξε ενεργή από τις 11 Ιουνίου 1776 έως τις 5 Ιουλίου 1776, την ημέρα που δημοσιεύτηκε η Διακήρυξη. Η Επιτροπή των Πέντε παρουσίασε για πρώτη φορά το έγγραφο στο Κογκρέσο στις 28 Ιουνίου 1776.
Χρησιμοποιώντας αυτόν τον επιβλητικό και ιστορικά καθιερωμένο τίτλο, τον προηγούμενο αιώνα δημιουργήθηκε μια νέα επιτροπή με το ίδιο όνομα αλλά τελείως διαφορετική ατζέντα. Η νέα «Επιτροπή των Πέντε» ήταν μια οργάνωση πλούσιων ελίτ επιχειρηματιών που, ακολουθώντας τα βήματα της Γερμανίας και της Ιταλίας εκείνης της εποχής, ήθελαν να εγκαταστήσουν έναν φασίστα δικτάτορα ως επικεφαλής της αμερικανικής κυβέρνησης. Η αμερικανική δικτατορική ιεραρχία, όπως αναφέρεται στην ταινία, αποτελούταν από υψηλόβαθμα στελέχη της αμερικανικής βιομηχανίας, χημικών και ανθρώπων στη βιομηχανία φαρμάκων καθώς και ατόμων στο χώρο των media.
Η Ολλανδία [και ιδιαίτερα το Άμστερνταμ] στον ΔΠΠ
Η Ολλανδία ήταν μια από τις πλουσιότερες στην Ευρώπη και θα μπορούσε εύκολα να αντέξει οικονομικά έναν μεγάλο και σύγχρονο στρατό. Κυρίως λόγω των αποικιών στις Ολλανδικές Ανατολικές Ινδίες, ήταν μία από τις πέντε ισχυρότερες παραγωγούς πετρελαίου στον τότε κόσμο, έχοντας επίσης το μεγαλύτερο εργοστάσιο παραγωγής αεροσκαφών στον κόσμο στο Interbellum. Συγκεκριμένα, κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, η ολλανδική κυβέρνηση υπό τον Pieter Cort van der Linden είχε καταφέρει να διατηρήσει την ολλανδική ουδετερότητα καθ’ όλη τη διάρκεια της σύγκρουσης και να αναπτύξει επιτυχημένα τη συναλλαγή όπλων παραγωγής της.
Στη μεσοπολεμική περίοδο, η Ολλανδία συνέχισε να ακολουθεί την «Πολιτική της Ανεξαρτησίας». Από το 1929 μέχρι και το 1933, τα σημάδια της μεγάλης ύφεσης ήταν εμφανή στην Ολλανδική οικονομία και κοινωνία. Η στάση της όμως δεν άλλαξε ακόμη και μετά την άνοδο στην εξουσία του Ναζιστικού Κόμματος στη Γερμανία το 1933. Οι ελάχιστες πολεμικές δαπάνες και η συντηρητική πολιτική της λειτούργησε αρχικά υπέρ της οικονομίας της. Οι εκτεταμένες περικοπές της κυβέρνηση του Hendrikus Colijn οδήγησαν στις εργατικές ταραχές στο Άμστερνταμ και λίγο αργότερα στη ναυτική ανταρσία (1933-1934). Δύο χρόνια αργότερα, η υποτίμηση του νομίσματος τους ήταν μονόδρομος, με συνεπακόλουθο της κοινωνικής αναστάτωσης εμφανές στην ενίσχυση της φασιστικής ιδεολογίας, εμπνευσμένης από τον ιταλικό φασισμό και τον γερμανικό ναζισμό. Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος όμως δεν ενίσχυσε ισάξια με άλλα γείτονα κράτη τους υποστηρικτές των ακραίων ιδεολογιών. Στα τέλη του 1939, με τον πόλεμο που είχε ήδη κηρυχτεί μεταξύ της Βρετανικής Αυτοκρατορίας, της Γαλλίας και της ναζιστικής Γερμανίας, η γερμανική κυβέρνηση εξέδωσε εγγύηση ουδετερότητας προς την Ολλανδία. Η κυβέρνηση κινητοποίησε σταδιακά τον ολλανδικό στρατό από τον Αύγουστο του 1939, φτάνοντας στο έπακρο τον Απρίλιο του 1940. Παρά την ουδετερότητα των Κάτω Χωρών, η ναζιστική Γερμανία εισέβαλε στην Ολλανδία στις 10 Μαΐου 1940 ως μέρος του Fall Gelb (Κίτρινη υπόθεση). Η ολλανδική κυβέρνηση και η βασιλική οικογένεια μετεγκαταστάθηκαν στο Λονδίνο. Η πριγκίπισσα Τζουλιάνα και τα παιδιά της αναζήτησαν καταφύγιο στην Οτάβα του Καναδά μέχρι την ολοκλήρωση του πολέμου.
(Πηγή: https://en.wikipedia.org/wiki/Netherlands_in_World_War_II)
Αξίζει να σημειωθεί ότι οι μαζικές εκτελέσεις του Εβραϊκού πλυθισμού στην Ολλανδία, και ιδιαίτερα στο Άμστερνταμ, ήταν από τις μεγαλύτερες σε ποσοστό πολύ υψηλότερο από το Βέλγιο και τη Γαλλία Το μεταναστευτικό κύμα Εβραϊκού πληθυσμού που ξεκίνησε στις αρχές του 1930, γιγαντώθηκε με τον Εβραϊκό πληθυσμό μόνο στο Άμστερνταμ να φτάνει τις 75.000 και ένα χρόνο αργότερα να αυξάνεται κατά 4.000. Οι περισσότεροι από αυτούς κατέληξαν στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Μπούχενβαλντ και του Μαουτχάουζεν. Στις 22 Φεβρουαρίου 1941, οι Γερμανοί συνέλαβαν αρκετές εκατοντάδες Εβραίους και τους απέλασαν από το Άμστερνταμ πρώτα στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Μπούχενβαλντ και μετά στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Μαουτχάουζεν. Σχεδόν όλοι τους δολοφονήθηκαν στο Μαουτχάουζεν. Την επόμενη χρονιά πολλοί Εβραίοι οδηγήθηκαν στο στρατόπεδο στο Westerbork και από εκεί σε κέντρα μαζικών εκτελέσεων στην κατεχόμενη Πολωνία, κυρίως στο Άουσβιτς αλλά και στο Σόμπιμπορ. Συνολικά, μέχρι το τέλος του ΔΠΠ, τουλάχιστον το 80% της προπολεμικής ολλανδικής εβραϊκής κοινότητας εξολοθρεύτηκε. Την άνοιξη του 1945, οι καναδικές δυνάμεις απελευθέρωσαν το Άμστερνταμ και την υπόλοιπη Ολλανδία.
(Πηγή: https://encyclopedia.ushmm.org/content/en/article/amsterdam)
Πηγές: United States Holocaust Memorial Museum, Wikipedia, Slate, withashleyandco.
Αλέξανδρος Ρωμανός Λιζάρδος
Το εκίμενο δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα ertnews.gr